🌴🕋🕌
4⃣9⃣زندگانی پیامبر اسلامﷺ ﴿۹۴﴾
اوضاع طبیعی و جغرافیایی:
شهر «یثرب» هنگام هجرت نبوی به چند منطقه تقسیم شده بود که در هر منطقه قبایل عرب و یهود باهم سکونت داشتند و هر منطقه‌ای در اختیار یکی از قبایل بود ۔ این مناطق دو نوع بودند ۔
نوع اول: مناطقی که دارای زمینهای کشاورزی و خانه‌های مسکونی و مردم بودند ۔ اما نوع دوم: شامل مناطقی بود که پناهگاهها و قلعه‌های محکمی در آن وجود داشت و مجموع آنها در «یثرب» به ۵۹ «اطم« (قلعه) می‌رسید(¹)
دکتر «ولفنسون» در وصف این اطام (قلعه‌ها) می‌گوید:
«این اطام (قلعه‌ها) در «یثرب» دارای اهمیت خاصی بودند، افراد قبیله هنگام تهاجم دشمن به آن پناه می‌بردند ۔ هنگامیکه مردان قبایل به جنگ دشمنان می‌رفتند زنان و کودکان و افراد ناتوان به این جایگاهها پناهنده می‌شدند ۔
از این «اطام» (قلعه‌ها) به عنوان انبارهای میوه و غله نیز استفاده می‌کردند؛ تا از دستبرد دزدان و غارتگران محفوظ بمانند ۔ و اموال و اسلحه نیز در آن نگهداری می‌شد ۔
کاروان‌های تجاری با بارهای سنگین در کنار همین دژها فرود آمده، و بازارهایی در جلوی آنها دایر می‌کردند ۔
گمان می‌رود که در داخل دژها، عبادتگاه و آموزشگاه نیز وجود داشته، زیرا در آنها وسایل و اشیای گوناگون و کتب زیادی موجود بوده است، به همین دلیل زعما و رهبران یهود جهت بحث و گفتگو و امضای قراردادها و پیمان‌ها و قسم خوردن به کتاب‌های مقدس آنجا جمع می‌شدند»(²)
دکتر «ولفنسون» در مورد کلمه «اطم» می‌گوید:
این کلمه از زبان عبرانی گرفته شده، مثلاً گفته می‌شود؛ «أطم عینه» (چشمهای خود را بست) «اطم اذنیه» (گوشهایش را بست) اطم به دریچه‌هایی که در دیوارها قرار دارند و از خارج بسته و از داخل باز باشند، گفته می‌شود و به دیوار ضخیم نیز «اطم» گفته می‌شود»
دکتر «ولفنسون» می‌افزاید:
«براساس این، می‌توانیم فرض کنیم که یهودیها به این دلیل به قلعه‌ها «اطم» می‌گفتند که می‌توانستند دروازه‌های آنها را ببندند، گرچه در بیرون دریچه‌هایی قرار داشت که از داخل باز می‌شدند(³)
شهر «مدینه» درواقع مجموعه‌ای از قلعه‌های محکم و آبادیهای متصل به هم بود ۔ قرآن مجید به همین مطلب اشاره می‌کند:
﴿مَا أَفَاءَ اَللّٰهُ عَلىَ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ اَلْقُرىٰ...﴾ (⁴)
«آنچه عطا کرد خداوند به پیامبرش از اهل آبادیها»
در جای دیگر می‌فرماید:
﴿لاَ يُقَاتِلُوْنَكُمْ جَمِيْعاً إِلاَّ فِيْ قُرىً مُحَصَّنَةٍ أَوْ مِنْ وَرَاءِ جُدُرٍ...﴾ (⁵)
«با شما دست جمعی نمی‌جنگند، مگر در آبادیهایی که بر آن حصار ساخته باشند یا از پس دیوار»
«حره‌ها» نیز در «مدینه» دارای اهمیت بودند، «حرّه» در اصطلاح به زمین‌هایی گفته می‌شود که در آن سنگ‌های تیز و سوخته شده‌ای قرار دارد که راه رفتن در آن پیاده و سواره مشکل است، در «مدینه» دو «حرّه» وجود داشت، یکی در قسمت غرب که به آن «حره الوبره» می‌گفتند و دیگری در قسمت شرق که به «حرّه واقم» معروف بود ۔
علامه «مجدالدین» در کتاب خود «المغانم المطابه فی معالم الطابه» حره‌های زیادی را که در اطراف «مدینه» قرار دارند، نام برده است(⁶)
«حرّهٔ الوبره» و «حرّه واقم» شهر «مدینه» را احاطه کرده بودند و جلوی حملات دشمن را می‌گرفتند ۔ دشمن فقط از جانب شمال می‌توانست هجوم آورد ۔ همین قسمت بود که رسول اکرم ﷺ در غزوه «احزاب» دستور داد در آن خندق حفر نمایند ۔ در قسمت جنوبی، باغها و نخلهای انبوه و خانه‌های متصل شده‌ای وجود داشت که جلوی حمله دشمن را می‌گرفت، باتوجه به این وضعیت جغرافیایی «مدینه»، می‌توان گفت که یکی از علل انتخاب «مدینه» به عنوان هجرت گاه رسول اکرم ﷺ همین وضعیت سوق الجیشی آن بود(⁷)
«حره واقم» که در شرق «مدینه» قرار داشت از «حرهٔ الوبره» آبادتر بود ۔ وقتی رسول اکرم ﷺ به «یثرب» هجرت فرمود، قبایل مهم یهود مانند: «بنونضیر»، «بنو قریظه»، و غیره در «حرّه واقم» سکونت داشتند ۔ شاخه مهم قبیله «أوس» مانند: «بنو عبد الأشهل»، «بنو ظفر» «بنو حارثه» و «بنو معاویه» نیز آنجا بودند ۔ قلعه «واقم» که تمام حره بنام آن موسوم بود در وسط خانه‌های «بنی الأشهل» قرار داشت(⁸)
۔ منابع:
(¹) - مستفاد من كتاب «تاريخ اليهود في بلاد العرب» للدكتور إسرائيل ولفنسون، ص: ۱۱۶
(²) - اليهود في بلاد العرب، ص: ۱۱۶-۱۱۷
(³) - الیهود في بلاد العرب، ص: ١١٧
(⁴) - سورة الحشر: ۷
(⁵) - سورة الحشر: ۱۴. مكه و مدينه، ص: ۲۹۴
(⁶) - المغانم المطابة في معالم طابة، ص: ۱۰۸-۱۱۴
(⁷) - منزل الوحي، دکتر محمد حسین هیکل، ۵۷۷
https://hottg.com/siratalrasool
>>Click here to continue<<
