Жумладан: вергул керакми ёки йўқ?
Жумладан сўзи билан вергул ишлатишда кўп хато қилинади. Бу ҳолат ҳатто нуфузли нашрлар, китоблар, қонун ҳужжатларида ҳам тез-тез кўзга ташланади.
Хўш, қачон вергул керак?
Жумладан сўзи кириш сўз бўлиб келса. Бунда у айтилганлар ёки кўзда тутилганлар ичидан деган маънони англатади, унинг ўрнида хусусан сўзини бемалол қўллаш мумкин бўлади. Кириш сўзлар гап бошида келганда ўзидан кейин, гап ўртасида икки томондан, гап сўнгида эса ўзидан олдин вергул талаб қилади. Жумладан сўзи одатда гап охирида келмайди:
Жумладан, антик давр олимлари Геродот, Аристотель... ва бошқаларнинг асарларини келтирди.
Газетадан.
Ҳамма, жумладан, ўзим ҳам қотиб-қотиб кулдим.
М. Хайруллаев, Тилла маржон.
Шу жумладан бирикмаси ҳам кириш бирикма бўлиб келганда вергул қўйилиши керак:
Ҳамма, шу жумладан, ўзим ҳам қотиб-қотиб кулдим.
Лекин юқоридаги сўз ва бирикмалар киритма бўлиб келмаган ўринларда вергул керак эмас:
Жумладан ориқча сўзларни олиб ташланг.
Бу ўринда жумла сўзи гап маъносида келяпти. Қиёсланг:
Матндан ортиқча сўзларни, жумладан, сифатларни олиб ташланг.
Бу ерда жумладан сўзи гапдан деган маънода эмас. Кўзда тутилганлар ичидан, хусусан деган маънода.
Шулар жумласидан бирикмаси шулар қаторига киради деган маънода келса ва гапда кесим вазифасини бажарса, вергул керак эмас:
Китобни нашрга тайёрлаш бир неча босқичлардан иборат. Таҳрир, дизайн, саҳифалаш, корректура шулар жумласидан.
@oriftolib
>>Click here to continue<<
