💎 سری آموزشی: پایه‌های یک پایگاه داده زمین‌شناسی قابل اعتماد

🧱 بخش ۵: نرم‌افزار چه چیزهایی را می‌بیند که شما متوجه نمی‌شوید؟ — کنترل کیفیت (QA/QC) در راستای فرآیند مدل‌سازی

در مدل‌سازی منابع معدنی، صرفاً داشتن داده کافی نیست — مهم این است که بدانیم این داده‌ها چگونه در نرم‌افزار جریان پیدا می‌کنند و چگونه خطاهای کوچک می‌توانند منجر به اعوجاج‌های بزرگ در مدل نهایی شوند.

🧠 نرم‌افزار "تفسیر" نمی‌کند، بلکه صرفاً آنچه را که به آن داده شده پردازش می‌کند. به همین دلیل:

💣 یک موقعیت مبدأ (collar) گم‌شده = گمانه‌ای که به‌طور کامل از مدل حذف می‌شود
🔄 زاویه‌ی شیب (dip) معکوس در برداشت موقعیت = گمانه‌ای که به‌جای پایین، به سمت بالا مدل می‌شود
⚒️ نام‌گذاری ناهماهنگ لیتولوژی = شکست و جدایش در تعریف دامنه‌های زمین‌شناسی (domains)
🧪 بازه‌های آنالیزی هم‌پوشان (overlapping assays) = تورم مصنوعی عیار در مدل بلوکی (block model)

🔍 چرا کنترل کیفیت در مدل‌سازی متفاوت است؟
زیرا این نوع از کنترل کیفیت، صرفاً به صحت ورود داده‌ها محدود نمی‌شود، بلکه بر این تمرکز دارد که داده‌ها چگونه در کل چرخه مدل‌سازی مورد استفاده و دگرگونی قرار می‌گیرند:

1️⃣ ساختار ورودی داده‌ها
- آیا جداول به درستی به یکدیگر متصل شده‌اند؟
- آیا کلید اصلی (Primary Key)، مثلاً Hole_ID، به‌طور کامل یکپارچگی داده را تضمین می‌کند؟

2️⃣پیوستگی فضایی (Spatial Continuity)
- آیا گمانه‌ها به‌درستی در فضای سه‌بعدی جای‌گذاری شده‌اند؟
- آیا اطلاعات برداشت (Survey) با مختصات موقعیت ابتدایی (collar coordinates) منطقی و همخوان هستند؟

3️⃣خطاهای ترکیب بازه‌ها (Compositing Errors)
- آیا بازه‌های تکراری یا نامتناقض وجود دارند که پیوستگی عیاری را دچار اختلال کنند؟

4️⃣مشکلات دامنه‌بندی (Domaining Issues)
- آیا نرم‌افزار قادر است لیتولوژی‌ها یا زون‌های کانه‌دار را به‌درستی گروه‌بندی کند، یا ناسازگاری در نام‌گذاری/کدگذاری باعث تکه‌تکه شدن دامنه‌ها می‌شود؟

✅ راهکارها: کنترل کیفیت در فرآیند مدل‌سازی
✔️ استانداردسازی کدگذاری برای داده‌های زمین‌شناسی و نمونه‌ها
✔️ اعتبارسنجی بصری مسیر سه‌بعدی گمانه‌ها (3D hole paths)
✔️ روال‌های کنترل‌شده برای ترکیب بازه‌ها (compositing)
✔️ ثبت تغییرات و مدیریت نسخه‌ها (version control logs & change tracking)
✔️ بازنگری میان‌رشته‌ای (interdisciplinary review)، همکاری میان زمین‌شناس و مدل‌ساز منابع

📌 به یاد داشته باشید: آنچه نرم‌افزار "می‌بیند"، همان چیزی است که مدل خواهد شد — نه آنچه شما "در ذهن داشته‌اید".

✨ نکات تکمیلی پیشنهادی (بر اساس تجربه عملی):

✅ استفاده از ابزارهای خودکار کنترل کیفیت داده‌ها (Data QA Automation Tools) مانند:
- DataShed QA/QC modules
- Leapfrog Geo Validation Tools
- acQuire Data Management

✅ تهیه‌ی چک‌لیست کنترل کیفیت پیش از شروع مدل‌سازی:
- کنترل صحت و یکپارچگی جداول
- بررسی همخوانی بازه‌های آنالیزی با Lithology و Survey
- تطابق Naming Convention در کل مجموعه داده

✅ برگزاری جلسه‌ی مشترک تیمی (Data Review Session) پیش از شروع مدل‌سازی به منظور:
- شناسایی و حل اختلافات Naming
- شناسایی خطاهای فضا-زمانی در داده‌ها
- اطمینان از هم‌فهمی بین زمین‌شناس، مدل‌ساز و تیم QA/QC

✅ توصیه مهم: هرگز به ورودی خام اکتفا نکنید. حتی اگر داده‌ها از یک پایگاه داده معتبر وارد می‌شوند، اعتبارسنجی مستقل در محیط مدل‌سازی حیاتی است.


#پایگاه_داده #Database

✅ @Mining_eng ™