🔥 آیا چگالی (Density) فقط برای تبدیل حجم به تناژ است؟

قطعاً نه — نقش آن در تخمین ذخیره بسیار فراتر است.
در فرآیند مدل‌سازی زمین‌شناسی (Geological Modelling) و تخمین ذخیره (Mineral Resource Estimation)، پارامتر چگالی یک ورودی حیاتی (Critical Input Parameter) است که نقش آن به مراتب مهم‌تر از صرفاً ضریب تبدیل حجم (m³) به تناژ (tonnes) می‌باشد.

❗️ نکته کلیدی:
چگالی یکی از عوامل اصلی در طبقه‌بندی ذخایر معدنی است و مستقیماً در تعیین اینکه یک بلوک زمین به عنوان Measured، Indicated یا Inferred در گزارش‌های بین‌المللی گزارش شود، تأثیر دارد.

1️⃣ سطح اطمینان (Confidence) به چگالی وابسته است
حتی اگر مدل زمین‌شناسی (Geological Model) و مدل عیار (Grade Model) در سطح بسیار خوبی تهیه شده باشند، در صورتی که داده‌های چگالی:
- به‌صورت پراکنده (Sparse) جمع‌آوری شده باشند، یا
- تنها یک میانگین کلی (Global Average Density) به کل محدوده اعمال شود،

مدل نهایی نمی‌تواند به طبقه‌بندی‌های با سطح اطمینان بالا (Measured / Indicated) برسد.
🔻 بسیاری از پروژه‌ها به دلیل همین اشکال، در گزارش‌های رسمی:
- یک سطح کامل از طبقه‌بندی را از دست می‌دهند، و
- بخشی از ارزش اقتصادی پروژه کاهش می‌یابد.

اصطلاح فنی:
▶️ در استانداردهای JORC و NI 43-101، Density Confidence یکی از پارامترهای بررسی برای Resource Classification است.

2️⃣ تغییرات فضایی چگالی (Spatial Variability) یک واقعیت است
✅ فرض یکنواختی چگالی (Uniform Density) در توده‌های پیچیده، منبع خطای سیستماتیک (Systematic Bias) در مدل‌سازی ذخیره است.
✅ همانند عیار که به صورت میدانی متغیر (Spatially Variable) است، چگالی نیز در بسیاری از ذخایر:
— با تغییر لیتولوژی (Lithology Changes)،
— دگرسانی‌های شدید (Hydrothermal Alteration)،
— افزایش یا کاهش تخلخل (Porosity)،
— شکافتگی (Fracturing)

تغییرات موضعی قابل توجهی دارد.
✅ در نتیجه باید چگالی نیز با همان رویکرد داده‌های عیار:
— به‌صورت سیستماتیک نمونه‌برداری (Systematic Sampling)،
— درون‌یابی (Interpolation) و
— مدل‌سازی بلوکی (Block Modelling) شود.

اصطلاح فنی:
▶️ استفاده از Block Model Density یا Interpolated Density Surface به‌جای Global Average Density.

3️⃣ جایگاه چگالی در استانداردهای بین‌المللی
استانداردهای بین‌المللی مانند:
- JORC Code (Clause 19, Table 1)
- NI 43-101 + CIM Best Practice Guidelines

صراحتاً اعلام می‌کنند که:
- چگالی باید به‌صورت مستقیم اندازه‌گیری شده (Directly Measured Bulk Density) باشد.
- برای گزارش رسمی ذخیره (Public Resource Reporting)، چگالی باید:
- به‌طور قابل ردگیری (Traceable)،
- با کنترل کیفیت معتبر (Valid QA/QC)،
- و مدل‌سازی‌شده در مقیاس بلوکی ارائه شود.

❌ استفاده از چگالی یکنواخت در گزارش‌های رسمی می‌تواند:
- طبقه‌بندی ذخیره را پایین بیاورد،
- ارزش پروژه را برای سرمایه‌گذاران کاهش دهد.


💬 سوال کلیدی برای تیم‌های فنی:

🔍 آیا در پروژه‌های شما:
- چگالی به‌صورت بلوک به بلوک (Block-by-Block) مدل‌سازی می‌شود؟
- یا همچنان از یک میانگین کلی (Global Average) برای کل مدل استفاده می‌شود؟

Best Practice:
▶️ چگالی باید در مدل بلوکی با همان دقتی که عیار مدل می‌شود، مدل‌سازی شود.

🧠 جمع‌بندی حرفه‌ای:
✅ چگالی فقط یک فاکتور تبدیل نیست.
✅ چگالی یک ورودی کلیدی برای طبقه‌بندی ذخیره (Resource Classification Driver) است.
✅ چگالی یک ورودی اقتصادی حیاتی (Economic Input) برای محاسبه حجم ماده معدنی (Ore Volume)، تناژ قابل استخراج (Mineable Tonnage) و محاسبه عیار وزنی (Weighted Grade).
✅ در پروژه‌های با چگالی متغیر (Density Variability) بالا مانند:
- کانسارهای اسکارن (Skarn),
- ذخایر توده‌ای دگرسان (Hydrothermal Altered Deposits),
- معادن طلا با زون‌های رسی و کوارتزی،

مدل‌سازی چگالی دقیقاً به اندازه مدل‌سازی عیار ضروری است.