TG Telegram Group & Channel
موزه خُردتاریخ | United States America (US)
Create: Update:

اشاراتی دربارۀ محدودیت‌های پژوهش بایگانیک در ایران

دکتر حسن حضرتی با نقل خاطره‎ای از استاد محمدعلی موحد به شرایط نامطلوب حاکم بر اغلب بایگانی‌های اسنادی کشور اشارۀ انتقادی کوتاه کرده‌اند (اینجا). نگارنده در اینجا با اتکا به تجربۀ خصوصی خویش چند نکتۀ دیگر را به فرستۀ تلگرامی ایشان می‎افزاید.

رفتار بسیاری از متولیان بایگانی‎های عمومی در قبال اسناد و شواهد مکتوب و غیر مکتوب ذخیره‎شده در مراکز تحت مدیریت‌شان همچون واکنش ماری حلقه‎زده بر گرد دفینه‎ای است. شمار قابل توجهی از مدیران و کارکنان این مؤسسات به دارایی‎های بایگانیک خود نه به چشم منابع پژوهشی ملی، که بایستی در اختیار محققان و عموم شهروندان قرار گیرد، بلکه به چشم دارایی خاص آن مؤسسه می‎نگرند؛ در واقع، نگاه آنها نه پژوهشی و دانشگاهی بلکه غالباً عتیقه‎شناسانه است. بدتر از آن، حتی بسیاری از کارکنان و مدیران این مراکز، با نگاهی انحصارطلبانه، منابع تحت اختیار خویش را تیول سازمانی و اقطاع بالاستغلال خود دانسته و اولویت پژوهش با استفاده از این امکانات اسنادی و بایگانیک را برای کارمندان و محققان در استخدام رسمی خود قائل‎اند، و تا سرحد امکان با وضع قوانین سخت‎گیرانۀ اداری و مانع‎تراشی‎های متعدد دسترسی محققان را به اسناد و شواهد مکتوب و غیر مکتوب دشوار می‎سازند. مشکل ولی فقط به قوانین آیین‌نامه‎ای وضع‎شده از بالا ختم نمی‎شود؛ بسیاری از موانع موجود بر سر راه مراجعان به این مراکزریشه در سلایق و تمایلات شخصی کارکنان‎شان دارد، چنانکه برخی از متولیان آنها، که دستی بر آتش پژوهش هم دارند، گاه شروط غیر قابل درکی برای محققان بیرونی وضع می‎کنند؛ فی‎المثل با پژوهشگران شرط می‎کنند که تا پیش از انتشار پژوهش فلان مدیر یا محقق سازمان، که با استفاده از اسناد مورد علاقه و نیاز مراجعه‎کننده تهیه‎شده‎اند، اثر خویش را منتشر نکنند یا حتی از آن اسناد بهره نگیرند. یا شرط می‌کنند که ناشر اثر مورد نظر سهم قابل توجهی از نسخه‌های چاپی آن پژوهش را تقدیم سازمان مورد نظر کند!
نکتۀ دیگر اینکه، گذشته از وضعیت فاجعه‎بار نگهداری و مدیریت اسناد و منابع در برخی از این مراکز، همان مدارک موجود و دسته‎بندی شده نیز به درستی در اختیار پژوهشگران قرار نمی‎گیرد. گرچه نسخۀ تصویری بسیاری از این منابع برای محققان کافی است، اما آنجا که پای بررسی‎های شکلی در میان است مشاهدۀ دست دوم از طریق تصاویر اسکن‎شده کفایت نمی‎کند.
ظرفیت منابع مکتوب چاپی و رسمی برای پژوهش در تاریخ معاصر (و البته پیش از آن) محدود است. توسعه و غنی‎سازی پژوهش تاریخی در این حوزه نیازمند بایگانی‎های مدون و باز با دسترسی هر چه راحت‎تر برای محققان است که با صرف کمترین هزینه و وقت بتوانند بیشترین بهرۀ پژوهشی را از شواهد نوشتاری و مادی ببرند، لیکن رفتار صاحبان این مؤسسات بیش از هر چیز باعث دلسردی و یا کشتن ذوق تحقیق در مراجعان پژوهشگر و ابترماندن بسیاری از طرح‎های پژوهشی می‎شود. دسترسی به این بایگانی‎ها در بسیاری از موارد تنها با همان رویۀ معمول آشنابازی و توصیه از مراجع «بالا»تر امکان‎پذیر است و یک محقق خرده‎پای بدون نفوذ به سختی بتواند از این منابع ملی بهره گیرد. در یک کلام، بسیاری از بایگانی‎های ملی و دولتی در کشور بیشتر شبیه به یک اداره هستند تا یک مرکز پژوهشی و از همان رویه‎ها و قواعد دست‎وپاگیر و کارمندسالار دیگر سازمان‎های دولتی تبعیت می‎کنند.
با این همه، نگارنده در برخی از این ادارات با متخصصان و متولیان دلسوز و متعهدی نیز مواجه شده است که مدیون یاری‎های بی‎دریغ آنهاست و بث‎الشکوای فوق شامل حال آنها نمی‎شود.

اشاراتی دربارۀ محدودیت‌های پژوهش بایگانیک در ایران

دکتر حسن حضرتی با نقل خاطره‎ای از استاد محمدعلی موحد به شرایط نامطلوب حاکم بر اغلب بایگانی‌های اسنادی کشور اشارۀ انتقادی کوتاه کرده‌اند (اینجا). نگارنده در اینجا با اتکا به تجربۀ خصوصی خویش چند نکتۀ دیگر را به فرستۀ تلگرامی ایشان می‎افزاید.

رفتار بسیاری از متولیان بایگانی‎های عمومی در قبال اسناد و شواهد مکتوب و غیر مکتوب ذخیره‎شده در مراکز تحت مدیریت‌شان همچون واکنش ماری حلقه‎زده بر گرد دفینه‎ای است. شمار قابل توجهی از مدیران و کارکنان این مؤسسات به دارایی‎های بایگانیک خود نه به چشم منابع پژوهشی ملی، که بایستی در اختیار محققان و عموم شهروندان قرار گیرد، بلکه به چشم دارایی خاص آن مؤسسه می‎نگرند؛ در واقع، نگاه آنها نه پژوهشی و دانشگاهی بلکه غالباً عتیقه‎شناسانه است. بدتر از آن، حتی بسیاری از کارکنان و مدیران این مراکز، با نگاهی انحصارطلبانه، منابع تحت اختیار خویش را تیول سازمانی و اقطاع بالاستغلال خود دانسته و اولویت پژوهش با استفاده از این امکانات اسنادی و بایگانیک را برای کارمندان و محققان در استخدام رسمی خود قائل‎اند، و تا سرحد امکان با وضع قوانین سخت‎گیرانۀ اداری و مانع‎تراشی‎های متعدد دسترسی محققان را به اسناد و شواهد مکتوب و غیر مکتوب دشوار می‎سازند. مشکل ولی فقط به قوانین آیین‌نامه‎ای وضع‎شده از بالا ختم نمی‎شود؛ بسیاری از موانع موجود بر سر راه مراجعان به این مراکزریشه در سلایق و تمایلات شخصی کارکنان‎شان دارد، چنانکه برخی از متولیان آنها، که دستی بر آتش پژوهش هم دارند، گاه شروط غیر قابل درکی برای محققان بیرونی وضع می‎کنند؛ فی‎المثل با پژوهشگران شرط می‎کنند که تا پیش از انتشار پژوهش فلان مدیر یا محقق سازمان، که با استفاده از اسناد مورد علاقه و نیاز مراجعه‎کننده تهیه‎شده‎اند، اثر خویش را منتشر نکنند یا حتی از آن اسناد بهره نگیرند. یا شرط می‌کنند که ناشر اثر مورد نظر سهم قابل توجهی از نسخه‌های چاپی آن پژوهش را تقدیم سازمان مورد نظر کند!
نکتۀ دیگر اینکه، گذشته از وضعیت فاجعه‎بار نگهداری و مدیریت اسناد و منابع در برخی از این مراکز، همان مدارک موجود و دسته‎بندی شده نیز به درستی در اختیار پژوهشگران قرار نمی‎گیرد. گرچه نسخۀ تصویری بسیاری از این منابع برای محققان کافی است، اما آنجا که پای بررسی‎های شکلی در میان است مشاهدۀ دست دوم از طریق تصاویر اسکن‎شده کفایت نمی‎کند.
ظرفیت منابع مکتوب چاپی و رسمی برای پژوهش در تاریخ معاصر (و البته پیش از آن) محدود است. توسعه و غنی‎سازی پژوهش تاریخی در این حوزه نیازمند بایگانی‎های مدون و باز با دسترسی هر چه راحت‎تر برای محققان است که با صرف کمترین هزینه و وقت بتوانند بیشترین بهرۀ پژوهشی را از شواهد نوشتاری و مادی ببرند، لیکن رفتار صاحبان این مؤسسات بیش از هر چیز باعث دلسردی و یا کشتن ذوق تحقیق در مراجعان پژوهشگر و ابترماندن بسیاری از طرح‎های پژوهشی می‎شود. دسترسی به این بایگانی‎ها در بسیاری از موارد تنها با همان رویۀ معمول آشنابازی و توصیه از مراجع «بالا»تر امکان‎پذیر است و یک محقق خرده‎پای بدون نفوذ به سختی بتواند از این منابع ملی بهره گیرد. در یک کلام، بسیاری از بایگانی‎های ملی و دولتی در کشور بیشتر شبیه به یک اداره هستند تا یک مرکز پژوهشی و از همان رویه‎ها و قواعد دست‎وپاگیر و کارمندسالار دیگر سازمان‎های دولتی تبعیت می‎کنند.
با این همه، نگارنده در برخی از این ادارات با متخصصان و متولیان دلسوز و متعهدی نیز مواجه شده است که مدیون یاری‎های بی‎دریغ آنهاست و بث‎الشکوای فوق شامل حال آنها نمی‎شود.


>>Click here to continue<<

موزه خُردتاریخ






Share with your best friend
VIEW MORE

United States America Popular Telegram Group (US)