💠علم چیست؟فلسفه چیست؟💠
دکتر سروش✍
بخش ششم
https://hottg.com/mghlte
⭕️ویژگی های معرفت تجربی
4⃣-ویژگی های نظریه ی علمی (۲)
به طور کلی هر نظریه و یا قانون علمی از سه صفت برخوردار است که نبودن هر یک از اینها آن نظریه قانون را از علمی بودن خارج می‌کند.این سه صفت به قرار زیر است.
الف) نظریات علمی گزاره های کلی منطقی هستند.
ب) نظریات علمی توانایی پیش بینی مشروط دارند و به کمک آن ها می توان آینده حادثه را معلوم کرد.
باین خاصیت نظریات علمی اصطلاحا داشتن ارزش #معرفت شناسانه هم میگویند.
همه ما از رفتن سفینه ها به فضا و از گردش اقمار مصنوعی به دور زمین آگاهیم.
همه ما در عمرمان برای بهبود بیماری دارو خورده ایم و همه ما ماشین آلات مصنوع زیادی را دیده ایم که به خوبی کار می کنند و بهره می دهند.
فرستادن سفینه به فضا ، خوردن دارو و به کار گرفتنِ ماشین ، توسط مردم مبتنی بر اطمینانی است که ما به پیش‌بینی‌های علمی داریم.
وقتی قوانین حرکت به ما میگویند جسمی که با شتابی ویژه و با زاویه ویژه و در ارتفاعی ویژه پرتاب شود چه مسیر را خواهد پیمود ، در آن صورت است که میتوانیم مسیر قمر پرتاب شده را پیش‌بینی و کنترل کنیم.
اما سخنان غیر علمی به طور آشکاری فاقد قدرت پیش‌بینی اند و به کمک آنها نمی‌توان ذره ای به معرفت آینده نزدیک شد.
بیان رابطه ی قاشق چنگال و گونیا پرگار ، بین ساختمانهای یک شهر توسط یک متخصصِ کشفِ ارتباطاتی این-چنینی
یا
کشف چند حرف از حروف اسم نامزد دختری که به یک فالگیر مراجعه کرده -که ظاهرا از نام و نشانی نامزد او اطلاع ندارد - و بیان آنها به مراجعش
هیچ تفاوتی بلحاظ معرفت شناسانه ندارند و به دانش ما نمیفزایند.
اگر بگوییم گاهی عقرب در اثر رطوبت تولید می‌شود و یا گاهی نزدیک تر شدن کره ماه به کره مشتری مایه خوشبختی بعضی انسانها می گردد ،روشن است که با این سخنان نمی‌توان به طور مطمئن پیش‌بینی کرد که با فراهم کردن رطوبت عقرب زاده خواهد شد و یا مشتری یا قمر آن ، چه زمان سعادت را نصیب چه کسی خواهد کرد ؟!
ملاحظه می‌شود که سخن از درستی و نادرستی نیست ، سخن از علمی بودن و غیرعلمی بودن است. اگر بگوییم:
ممکن است داروی همه انواع بیماری سرطان یافت شود ،
با این سخنان قادر به هیچگونه پیش‌بینی ، در مورد آینده ی هیچ بیماری ودر نتیجه هیچ تجربه بالینی و آزمایشگاهی نخواهیم بود.
در عین اینکه خود آن سخن ممکن است واقعاً درست باشد و روزی به تحقق بپیوندد ، یعنی این سخن در عین اینکه علمی نیست ، اما محتملن صحیح است.
همچنین این جمله که "فردا یا باران میاید ، یا نمیاید" نیز ، اگر چه میتواند سخنی درست باشد ، سخنی علمی تلقی نمیشود ، چرا که ارزش معرفتی نداشته و قدرت پیش بینی ما را افزایش نمیدهد.
هر سخن درستی لزوماً علمی نیست و هر سخن علمی هم لزوما درست نیست دایره درست و نادرست بزرگتر از علمی و غیر علمی است.
فرضیه های علمی که حجم بزرگی از پیکره علم را فرا می‌گیرند ، در عین علمی بودن ، اطمینانی از درست بودن شان در دست نیست ، اگر چنین اطمینانی در کاربود ، دیگر فرضیه خوانده نمی‌شدند .
این سخن که "بیماری سرطان حتما دلیلی و علتی دارد" ،در عین حال که درست است ، علمی نیست .
علمی نیست به خاطر اینکه هیچ پیش‌بینی خاصی با آگاهی از آن نمی توان کرد. چرا که علت سرطان چه ویروس باشد ، چه میکروب ، چه مواد شیمیایی و سموم غذایی ،چه اختلالات هورمونی ، چه نارسایی های آنزیمی ،چه عدم تعادل های روانی، چه چشم بدخواهان ، چه نفرین دلسوختگان و خشم خدایان و ... همه آنها بر وفق سخن فوق محتمل است . اما این سخن راهنمایی نمی کند که به دنبال کدام بگردیم و یا برای درمان بیماری در پی رف و بسامان کردن کدام برویم؟
حتی نمی‌توان پیش‌بینی کرد که این علت یافته خواهد شد ، در عین اینکه می‌دانیم باید علتی در کار باشد.
(اندکی تصرف)
#فلسفه_علم
#روش_شناسی
#تاریخ_فلسفه
#منطق_مادی
#منطق_صوری
#ابطال_پذیری
#آزمون_پذیری
#راسیونالیسم
#عصرروشنگری
#استقراگرایی
#فرضیه
#نظریه
#معرفت_شناسی
بخش قبلی این نوشتار
#ابطال_ناپذیری (شرح)
>>Click here to continue<<
