متخصص و پایتون: توهم کنترل
تعریفِ متخصص چیست؟
متخصّص یعنی کسی که میداند چه چیز را نمیداند، نه کسی که فقط زیاد میداند.
و تعریفی دیگر👇👇
- از نظر هایزنبرگ، متخصّص یعنی کسی که از اشتباهات فاحشی که در حیطۀ کارش میتوان مرتکب شد آگاه است و راه احتراز از آن‌ها را میداند (۱).
در نشست دانشمندان یک درصد برتر، یکی از حضار مطالبی گفت که حتی دبیرستانیها هم شاخ درآوردند. با توجه به تعاریف بالا، قطعاً با مفهوم متخصص آشنا نیست؛ یعنی در زمینهای اظهار نظر کرده که نمیدانسته چقدر نمیداند. اما نکتۀ مهمی که در لابلای سخنان ایشان بود؛ یک آرزوی محال و یک خواستۀ معطوف به ناکجاآباد است؛ یک رویای خطرناک.
اگر به تاریخ نگاهی بیندازیم، یکی از آرزوها و پیش بینیهای کمونیسم از بین رفتن پول بود. احتمالاً در اتحاد جماهیر شوروی پیشین تلاش کرده بودند که با محاسبات ریاضی پول را از میدان خارج کنند. عملاً این عدمِقطعیتی که در اجتماع وجود دارد، نقش مهمی در پایداری، و نیز تغییر و تحولات اجتماعی به سمت توسعه داشته است. تقسیمبندی کشورها به توسعهیافته و در حال توسعه از میزان میدان دادن و تن دادن به واقعیتی به نام عدمِقطعیت است. عبارت در حال توسعه را تقریباً به تمام کشورهای توسعه نیافته اطلاق میکنند و به نوعی، رعایت نزاکت سیاسی و دیپلماتیک در خطاب قرار دادن تعدادی از کشورها است که در واقع در حال توسعه نیستند. از روی تجربۀ اتحاد جماهیر شوروی سابق میتوان فهمید که کاری که پول و عدمقطعیت ذاتیِ موجود در نظام مالی جهانی و در دینامیسم اجتماعی میکنند، از صدهاهزار ریاضیدان هم برنمیآید.
این علاقه و این آرزو و این توصیۀ هراسناک که با پایتون، و اگر از این خبط چشم پوشی کنیم، با محاسبات ریاضی بخواهیم کلیۀ حوادث سیاسی و نظامی و ... را پیش بینی کنیم، کمترین خطرش این است که مسیر توسعه برایمان، به خاطر توهم کنترل، پرآشوب می شود.
یکی از عیبهای کار دانشگاهی و در عین حال، شاید یکی از مزایای آن، این است که ممکن است یاوهای بگوییم و خرابکاری کنیم و هیچ اتفاقی به لحاظ شغلی برایمان نیفتد؛ حتی اگر اچ ایندکس یاوهگو فقط سه نمره زیر اچ ایندکس آینشتاین باشد. در یک کارخانه، در یک مرکز صنعتیِ پرورش گاو شیری، در یک مزرعۀ کشاورزی و در عرصۀ طبابت اگر حرف مفتی از دهان مهندس یا دکتر دربیاید و کارخانه و مزرعه به اهداف خود نرسد، آن مهندس یا دکتر باید دمش را روی کولش بگذارد و آن مرکز را ترک کند. در تشخیص اشتباه و آسیب جدی به بیمار و خدای نخواسته مرگ مریض احتمالاً عواقب سختی متوجه پزشک خواهد شد. از این بابت دست کم خیال طیفی از موجودات آکادمیک راحت است. حرفمان را می زنیم، یاوه هم باشد، کی به کی است؟ کمترین وظیفۀ اخلاقی برای مرتکب این حرف یاوه استعفا است. در سطح جهان نیروهای نظامی در این شرایط، فرد را با تنزل درجه بازنشسته میکنند.
نگرانی آن است که مشاورانی که دور و بر مسئولین را گرفته‌اند و خوراک فکری فراهم میکنند، مسیر تصمیمگیریها را به سمتی هدایت کنند که یکی از عوارض آن دریاچۀ ارومیه باشد. توصیۀ رالف دوبلی در کتاب هنر شفاف اندیشیدن در این مورد راهنمای عمل مهمی است:
اگر رهبری یک گروه را بر عهده داری، یک نفر را به عنوان "مخالف" منصوب کن. او احتمالاً محبوبترین فرد گروه نخواهد بود، اما شاید مهمترین عضو باشد (۲).
راستی چطور شد که رئیس جمهور درهمان جلسه شیرفهمش نکرد که حرف دهنش را بفهمد؟
کامران شریفی
دانشکدۀ دامپزشکی
دانشگاه فردوسی مشهد
۱۴۰۲/۰۱/۲۵
https://hottg.com/ksharifiRRB
منابع:
۱) هایزنبرگ، ورنر. (۱۹۶۹). جزء و کل. ترجمۀ حسین معصومی همدانی. (۱۳۶۸). تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ص ۲۱۱.
۲) دوبلی، رالف، هنر شفاف اندیشیدن، مترجمین، فردوسیپور، عادل؛ توکلی، بهزاد؛ شهروز، علی. نشر چشمه، چاپ اول، بهار ۱۳۹۴، چاپ هشتاد و دوم رقعی (چاپ نود و دوم کتاب، بهار ۱۳۹۸)، ص ۹۱.
>>Click here to continue<<
