نسخه‌های اسفار | زنوزی
بخش اول
آقای روشنی‌راد لطف کرده و در کانالشان به مطلب فوق پاسخ داده‌اند؛ چکیده پاسخ اصلی ایشان آن بود که منظورشان تحریف نبوده و از این لفظ استفاده نکرده‌اند، بلکه منظورشان تفاوت در تنقیح و تفسیر و... است.
و ما نباید از جملات ایشان که بیان کردند:
"نسخه مدرس زنوزی دارای تفاوت‌های زیادی با نسخ قدیمی اسفار بوده" و "معدوم کردن نسخه اساس به خط خود ملاصدرا نیز توسط خود مدرس طهرانی انجام شده"، برداشت تحریف می‌کردیم.
ضمن تشکر از ایشان به دلیل واضح کردن مدعا، ولی طبیعی است وقتی بیان شود نسخه زنوزی تفاوت‌های بسیاری با نسخ قدیمی اسفار دارد، و زنوزی بعد از استنساخ، نسخه ملاصدرا را معدوم کرد! طبیعتا مخاطب گمان تحریف و توطئه از این کلام می‌کند.
اما به هر حال، باز این سؤال باقی می‌ماند که آیا زنوزی تفسیر خودش را در متن اسفار داخل کرده و به ملاصدرا نسبت داده است، یا بصورتی ارائه داده که همه می‌دانند این تفسیر خود اوست؟ اگر تفسیر خود را داخل در متن کرده و به مخاطب القا شده که این نیز کلام صدراست، همه آنچه پیشتر اشکال کرده بودیم مجدد باز می‌گردد و آقای روشنی‌راد باید این را ثابت کنند، ولی اگر نه زنوزی تفسیر خود را در حاشیه و هامش و تعلیقات بیان کرده است، خب مشکلش چیست؟ چنین کاری که همیشه مرسوم بوده است، و دیگر نباید سؤال مطرح شود که چرا همگان به نسخه زنوزی توجه کردند و مابقی نسخه‌ها کنار رفت! لابد از نظر بقیه نسخه زنوزی و کارش ارزشمند بوده است، و دیگر معما و گره خاصی در کار نیست.
اما چند مطلب حاشیه‌ای:
آقای روشنی‌راد درباره معرفی‌های ما از نسخ معتبر اسفار بیان کردند مثلا نسخه کتابخانه مجلس به شماره۴۱۸۹ افضل و ارجح بر نسخه‌هایی است که ما معرفی کردیم، زیرا به تاریخ ۱۰۱۱ق استنساخ شده، یعنی ۴۰سال قبل‌تر از نسخه سال ۱۰۵۱ق.
باید به دو نکته اشاره کنیم:
اول اینکه، لازم به ذکر است همیشه قدیمی‌تر بودن به معنای افضل و ارجح بودن نیست و قطعا نسخه‌ای که از روی نسخه دستخط ملاصدرا نوشته شده افضل و ارجح بر نسخه‌های دیگر است ولو نسخه دیگر ۴۰سال قدیمی‌تر باشد؛ زیرا صرفِ قدمت ۴۰ساله که فی‌نفسه ارزشمند نیست بلکه قدیمی‌تر بودن به این دلیل ارزشمند است که ما را به این امید می‌رساند که این به نسخه اصلی نزدیک‌تر بوده است و تحریف و تفاوت کمتری دارد، حال ما نسخه‌ای که از روی دستخط ملاصدرا نوشته شده را رها کرده و به نسخه‌ای که چند سال قبل‌تر استنساخ شده، ولی نمی‌دانیم از کجا، تکیه کنیم؟! دلیل این کار چیست؟!
همچین طبیعی است نسخه استنساخی علم الهدی از کتاب پدر بزرگش ملاصدرا و از روی دستخط اصلیِ استنساخ شده اهمیت بسزایی دارد، و او به آثار و احوال پدر بزرگش اشراف بیشتری دارد، چه اینکه فهمیدن سال دقیق وفات ملاصدرا _۱۰۴۵ق_ و اشتباه بودن سال مشهور _۱۰۵۰ق_ نیز از نوشته‌های علم الهدی بدست آمده است.
دوما، ما تعمدا نامی از نسخه‌هایی که در سال ۱۰۱۱ق و ۱۰۲۲ق و ۱۰۲۶ق استنساخ شده نبردیم؛ زیرا به گفته برخی محققین و برخی شواهد موجود، اسفار کتابی است که در طول مدت زمان زیادی به سرانجام رسیده است، و طبیعتا چنین کتبی ممکن است بارها توسط مؤلف مطالبی به آن اضافه شود؛ مثلا امل الآمل شیخ حر عاملی، و رساله علت خلق کافر ایشان نسخه‌هایی دارد که نسبت به رساله اولیه مطالب مازادی دارد، ما برای رفع این شبهه که احیانا اگر نسخه‌های اولیه اسفار چیزی کمتر داشته باشد این به حساب دخل و تصرف زنوزی نوشته نشود به آنها ارجاع ندادیم.
تذکر: آقای روشنی‌راد فرموده‌اند نسخه‌ای که ما معرفی کرده‌ایم بخش طبیعیات اسفار است و طبیعی است اختلاف در اینجا کمتر باشد و...
پاسخ آنکه ما به وضوح درج کردیم نسخه مورد اشاره، مجلدات ۶ الی۹ اسفار است، و این بخش اصلا ربطی به طبیعیات ندارد. طبیعیات اسفار جلد ۵-۴ است [البته به این مطلب توجه داریم که برخی به ملاصدرا اشکال کرده‌اند که حتی مطالبی ذیل طبیعیات آورده که طبیعیات نیست، ولی ما از این هم صرف نظر کرده و کل ج۴و۵ را طبیعیات حساب می‌کنیم، ولی نسخه معرفی شده که شامل ج۶ الی آخر کتاب بود!]
همچنین یکی دیگر از جهات ترجیح نسخه ۱۰۱۱ق بر نسخه علم الهدی را پرحجم بودن آن دانسته‌اند که بخش‌های بیشتری از اسفار را شامل می‌شود؛ ظاهرا در مطلب دقت کافی نشده است، ما تصریح کردیم که نسخه علم الهدی در دو تکه است، بخشی در کتابخانه دانشگاه تهران و بخشی در مرکز احیاء؛ و مجموع این دو حدود ۲۵۰برگ بیشتر از نسخه سال ۱۰۱۱ است، پس نسخه علم الهدی در این مزیت نیز مهمتر از نسخه مذکور است.
https://hottg.com/kalam_shia/548
ادامه 🔻
>>Click here to continue<<