🟢 بیماری هلندی
🟢 دکتر محمدرضا منجذب
بیماری هلندی (Dutch Disease) به وضعیتی اقتصادی اطلاق میشود که در آن افزایش درآمدهای ناشی از صادرات منابع طبیعی (مانند نفت، گاز و معادن) منجر به کاهش رقابتپذیری سایر بخشهای اقتصادی، به ویژه صنعت و کشاورزی، میشود. این مفهوم اولین بار در دهه ۱۹۶۰ و پس از کشف گاز طبیعی در هلند مطرح شد. ایران به دلیل وابستگی بالای خود به درآمدهای نفتی، در معرض این بیماری قرار گرفته است.
دلایل اصلی بروز بیماری هلندی در ایران عبارتند از:
1. وابستگی به نفت: ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان است و بخش عمدهای از درآمدهای دولت از طریق صادرات نفت تأمین میشود. این وابستگی باعث میشود که سایر بخشهای اقتصادی کمتر توسعه یابند.
2. نوسانات قیمت نفت: تغییرات قیمت جهانی نفت تأثیر زیادی بر اقتصاد ایران دارد. در زمان افزایش قیمت نفت، ارزش پول ملی بالا میرود و این امر میتواند به کاهش صادرات غیرنفتی منجر شود.
3. عدم تنوع اقتصادی: اقتصاد ایران به شدت وابسته به بخش نفت و گاز است و سایر بخشها مانند صنعت و کشاورزی به اندازه کافی توسعه نیافتهاند.
4. مدیریت ناکارآمد: سیاستهای اقتصادی و مدیریتی ناکارآمد نیز میتواند به تشدید بیماری هلندی کمک کند. عدم برنامهریزی مناسب برای سرمایهگذاری در سایر بخشها و توجه نکردن به توسعه پایدار میتواند به بروز این مشکل منجر شود.
5. تحریمها: تحریمهای بینالمللی علیه ایران نیز تأثیر منفی بر توسعه سایر بخشهای اقتصادی داشته و باعث شده که وابستگی به نفت بیشتر شود.
6. نوسانات اقتصادی: وابستگی به یک منبع درآمد واحد (مانند نفت) میتواند باعث آسیبپذیری در برابر نوسانات قیمت جهانی آن منبع شود. این نوسانات ممکن است تأثیرات منفی بر روی کل اقتصاد داشته باشد.
7. کاهش سرمایهگذاری در سایر بخشها: با تمرکز بر استخراج و صادرات منابع طبیعی، سرمایهگذاری در سایر بخشهای اقتصادی کاهش مییابد. این موضوع میتواند منجر به رکود در صنایع دیگر شود.
8. تقویت ارز ملی: افزایش درآمدهای ارزی معمولاً منجر به تقویت ارز ملی میشود. این امر باعث میشود که کالاهای صادراتی سایر بخشها (مانند صنعت و کشاورزی) گرانتر شوند و در نتیجه رقابتپذیری آنها کاهش یابد.
در مجموع، بیماری هلندی در ایران نتیجه ترکیبی از وابستگی به منابع طبیعی، نوسانات بازار جهانی، عدم تنوع اقتصادی و مدیریت ناکارآمد است. بدلیل وابستگی به نفت اقتصاد ملی دچار نفرین نفت شده و علیرغم 1600 میلیارد دلار درآمد نفتی ایران فرایند توسعه اقتصادی را طی نکرده است.
لینک مطلب در روزنامه تعادل
🌐 کانال دکتر منجذب
>>Click here to continue<<
