✨ آیا تفسیر فمینیستی قرآن نیازمند بازنگری است؟
مروری بر کتاب عایشه هدایتالله
✍ ساجده گودرزی
🔹 عدهای اسلام و فمینیسم را دارای دو ماهیت آشتیناپذیر میدانند. این گروه شامل منتقدان اسلام و فمینیستهای سکولار میشود، که رفتار دین (اسلام) را با زنان ظالمانه میدانند، و همچنین مسلمانان محافظهکاری که فمینیسم را معادل بیبندوباری اخلاقی و مخالف دین میدانند.
🔹 هدایتالله به سه اصل استخراجشده از قرآن اشاره میکند که این مفسران برای تفسیر دیگر آیات به کار میگیرند: برابری در آفرینش، آرامش و هماهنگی در ازدواج، و تدریجگرایی در متن قرآن.
🔹 هدایتالله معتقد است تفاسیر فمینیستی بدون هیچ پرسشی مفهومسازی معاصر از برابری را به متن مقدس که در جامعهای پیشامدرن نازل شده است تحمیل میکنند، چنانکه گویی مفهوم برابری مفهومی بدون زمان و فراتر از تاریخ است.
🔹 هدایتالله رویکرد مفسران فمینیست در تبرئهٔ قرآن و تخطئۀ تفاسیر را نقد میکند و میگوید این مفسران بخشهای مشکلساز متن را به اشتباههای تفسیری یا دشواریِ زبان انسان نسبت میدهند تا به این شکل قرآن را از معانی مردمحور آن «نجات» دهند. با این حال، او به آیاتی اشاره میکند که دربارهٔ تنظیم رابطهٔ جنسی زن و مرد است اما فقط مردان را خطاب میکند.
🔹 نقد دیگر هدایتالله به مفسران فمینیستی قرآن این است که آنها باید از تجویزگرایی و مطلقگرایی فاصله بگیرند. او همصدا با ودود میگوید تفاسیر فمینیستی نباید ادعا کنند نتایج تفسیریشان چیزی است که قرآن «واقعاً» میخواسته بگوید، در غیر این صورت، در معرض همان اقتدارگرایی تفسیری قرار میگیرند که با آن مبارزه میکنند.
🔹 هدایتالله میگوید اگر ما بهعنوان مفسر فمینیست اسلامی از ادعای برابری و عدالت جنسیتی در قرآن دفاع میکنیم، باید مسئولیت اولویتدادن به حساسیتهای معاصرمان را بپذیریم. به جای آنکه فشار زیادی به متن وارد کنیم تا آنچه را ما دوست داریم بگوید، باید اهداف تفسیری خود را واکاوی کنیم. نگاه هدایتاللّه البته در حمایت از تلاشهای فمینیستی و در راستای غنابخشیدن به روشهای آنها در تفسیر مطرح میشود نه در انکار ارزش علمی این تلاشها.
🔹 هدایتالله تأکید میکند که هستهٔ قرآن برابریطلبانه و نه سلسلهمراتبی است و البته پیشرفتهای فراوانی برای زنان زمان خود فراهم کرده است. با این حال، نباید قرآن را برای حمایت از برداشتهای فمینیستی خاص خودمان به کار ببریم.
✅ متن مقاله ✅ پادکست مقاله
>>Click here to continue<<