آیا سفر اردوغان به عراق تاریخی است یا جغرافیایی؟
رسانه‌های ترکیه و عراق، سفر اردوغان به عراق و اقلیم کردستان را «تاریخی» خواندند. این سفر که پس از سیزده سال انجام شد، در پی حل دو مناقشه است: بحران آب که عراق با آن دست به گریبان است و بحران امنیتی که ترکیه از حل آن تاکنون عاجز بوده است. بحران آب مبتنی بر نظریه‌ای است که بیان می‌دارد در آینده‌ای نه چندان دور، «آب» چنان کمیاب می‌شود که اهمیت استراتژیک پیدا می‌کند و اگر جنگی روی دهد، آن جنگ بر سر تصاحب و دستیابی به منابع آبی است. از این روست که ترکیه در طول سالیان گذشته و به‌ویژه در دوران زمامداری اردوغان، در قالب پروژه‌های گاپ و داپ، نزدیک به پانصد سد در مناطق مختلف احداث کرده است. هدف اصلی از احداث این سدها صرفاً تأمین نیازهای داخلی نیست، بلکه فشار بر همسایگانی چون ایران، عراق، ارمنستان و سوریه نیز از اهداف مهم فرایند سدسازی در ترکیه است. «رامین فرهودی» مدیر اندیشکده ترند در یادداشتی به این موضوع پرداخته است و سدسازی‌های ترکیه را نوعی گروگان‌گیری آب رودخانه های مشترک در بالادست دانسته و بر این باور است که ترکیه از این حربه استفاده می‌کند تا امکان دسترسی همسایگان خود به منابع آبی مورد نیاز را کاهش دهد و از پی آن امکان بهره گیری از فشار سیاسی در راستای سیاست های خارجی را داشته باشد.
مسئله مورد مناقشه دیگر، بحران امنیتی است که ترکیه راه حل آن را در خارج از مرزهای جغرافیایی خود جست‌وجو می‌کند. اردوغان در این سفر در پی آن بود که معادله آب در مقابل امنیت مرزها یا مشارکت در سرکوب PKK را ایجاد کند و از این رهگذر، مقاصد خود را تحقق بخشد و با دستان پر به آنکارا برگردد. این معادله دومجهولی از قبل محکوم به شکست است. اگر بخش عمده‌ای از علل بحران آب عراق، از سدسازی‌های ترکیه نشأت می‌گیرد، بدون شک، بحران امنیتی ترکیه کاملاً ریشه داخلی دارد و در نتیجه راه حل آن را نیز باید در داخل آن کشور جست‌وجو کرد. این اشتباه را سالهاست کشورهای دیگری چون عراق، ایران و سوریه نیز تکرار می‌کنند و به جای حل مسئله در داخل، حل آن را از بیگانه تمنا می‌کنند.
عامل دیگری که موجب می‌شود این سفر اردوغان محکوم به شکست باشد این است که ممکن است سدسازی و تغییرات آب و هوایی عراق را آسیب‌پذیر و محتاج گشایش دریچه سدها ساخته باشد اما شکست اردوغان در انتخابات اخیر موجب می‌شود در جریان مذاکرات، موضع قدرتمندی نداشته باشد و سخنانش چندان مؤثر و جدی گرفته نشود.
عامل سومی که شکست را به اردوغان تحمیل می‌کند، ساختار سیاسی عراق است که حکومت مرکزی و دولت اقلیم کردستان به طور انحصاری، حق اعمال قدرت و اجرای سیاست‌ها را در مناطق مختلف عراق ندارند. در این کشور، گروههای مختلف سیاسی و قومی، هر کدام، منطقه تحت نفوذ و نیروی مسلح و نظامی خاص خود را دارند و در عمل، چندان پایبند به تصمیمات دولت مرکزی نیستند.
علاوه بر این، رقابت‌های منطقه‌ای و جاه‌طلبی‌های ترکیه که در قالب رؤیای احیای امپراتوری عثمانی بر رفتار و برنامه‌های اردوغان و دولت ترکیه سایه افکنده است که کشورهای همسایه‌اش را نگران کرده است. واقعیت این است که در نظام بین‌الملل در کل، روابط میان کشورهای مختلف مبتنی بر اعتماد نیست. حال اگر کشوری که توهمات ایدئولوژیک داشته باشد و اقتصاد، فرهنگ و سیاست داخلی را فدای مداخلات فرامرزی کند، به طریق اولی نه تنها قابل اعتماد نیست بلکه به‌عنوان یک خطر بالفعل تلقی می‌شود. در نتیجه از ابزارهای فشار مختلف برای مهار و تضعیف آن استفاده می‌شود. PKK قدرت دارد و می‌تواند بخش عمده‌ای از نیرو و توان اردوغان و ناسیونالیست‌های متوهم و جاه‌طلب ترک را فرسوده و مستهلک کند، به همین دلیل، هیچکدام از کشورهای همسایه ترکیه حاضر نیستند این حزب سیاسی نابود یا حتی تضعیف شود.
نکته آخر به ساختار نظامی و سیاسی حزب کارگران کردستان راجع است. این حزب ساختار و تشکیلات بسیار پیچیده‌ای دارد و در جغرافیا و منطقه‌ای سنگر گرفته است که دسترسی نظامی به آنجا بسیار دشوار است. همچنین، مهارت جنگی و شجاعت گریلاها زبانزد است و این یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این حزب است که نابودی آن را غیر ممکن می‌سازد. مزیت دیگر PKK که مانع از تضعیف این حزب می‌شود، نفوذ و محبوبیتی است که در میان مردم کردستان و تا حدی نیروهای مارکسیست و چپ ترکیه دارد. نتیجه انتخابات‌های مختلف ترکیه این ادعا را اثبات می‌کند که علیرغم فشارهای قانونی و غیر قانونی در قبل و بعد از انتخابات برای دزدیدن آرای کردها، در بسیاری از شهرهای کردستان، نتیجه انتخابات به نفع احزابی رقم می‌خورد که با حزب کارگران کردستان، همدلی و قرابت فکری دارند. آشکار است، نابودی حزبی که در میان مردم ریشه داشته باشد، ممکن نیست و تلاش برای سرکوب آن کاری بیهوده است.
>>Click here to continue<<