درسگفتار (آفلاین)
جایگاه طبقاتی و رنج اجتماعی
بازخوانی «شوربختی جهان» اثر پیِر بوردیو
بههدایت مارال لطیفی
۴ جلسه
اگر بگوییم تلاش برای فهمیدن و هضمپذیر کردن رنجی که انسان در زندگی متحمل میشود، از نخستین تکاپوهای اندیشه بوده است، سخن به گزاف نگفتهایم. معنایی که در هر جامعه به رنج بشری داده شده، روشنگر و تعیینکنندهی مسیر حرکت آن بوده است. در دوران روشنگری اندیشمندانی چون روسو ایدهی نسبت داشتن رنج فردی با ساختارهای اجتماعی را پیش نهادند و اصطلاح «رنج اجتماعی» نخستین بار در یکی از اشعار وردزورث (۱۸۵۰-۱۷۷۰) و در توصیف حال روستاییان فقیر فرانسهی پس از انقلاب به کار رفت. این شاعر انگلیسی با کاربرد این اصطلاح هم قصد اشاره به منشأ اجتماعی این رنج را داشت و هم میخواست شکلی از بیداری اجتماعی و بروز حس همدلی و یگانگی میان مردم را برجسته سازد. این نگاه متأثر از انقلاب، خود رویکردی انقلابی بود زیرا اساساً وارد کردن امر اجتماعی به ساحت رنج بشری تحولی در اندیشه به حساب میآمد. در پایان قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم، مارکس، نیچه و فروید هریک وجهی از این رنج و جنبهای از نسبت آن با جامعه را برجسته ساختند. در نیمهی دوم قرن بیستم، رنج اجتماعی در انسانشناسی و جامعهشناسی اهمیت یافت.
بوردیو در این بستر توانست رنج را درون منظومهی نظری خود مفهومپردازی کند و با کمک مفاهیمی چون عادتواره، میدان و خشونت نمادین نشان دهد که ساختار دیرپای سلطه و نابرابری چگونه رنج را به زندگیهای فردی میبرد و افراد چگونه آن را درونیسازی میکنند. در اندیشهی بوردیو جایگاه و سیر افراد در فضای اجتماعی یا همان جایگاه و سیر طبقاتی آنان، تا حد زیادی میزان و نوع رنجی را که افراد در فردیترین و خصوصیترین ساحات میبرند، تعیین میکند. مفهوم رنج اجتماعی در بافتاری که نابرابری جهانی از ویژگیهای برجستهی آن است، در حوزههای مختلفی چون مطالعات مهاجرت، مصائب ناشی از تخریب محیط زیست، استثمار نیروی کار، مطالعات خاطرهی جمعی و تروما راهگشای تحقیقات بوده است.
در این دوره کتاب «شوربختی جهان» که از آخرین آثار بوردیو و مربوط به دورهای از حیات فکری اوست که از نظرورزی صرف فاصله گرفته و به کنش سیاسی روی آورده بود، راهنمای ماست. نخستین جلسه به معرفی طرح کلی نظریهی فضای اجتماعی بوردیو و جایابی رنج اجتماعی درون این منظومه اختصاص خواهد یافت. در جلسهی دوم به مرور پویاییهای طبقاتی عمده در ایران امروز و چگونگی نسبت آنها با رنج خواهیم پرداخت. جلسهی سوم به بررسی مهمترین حوزههای مولد رنج در اکنون جامعهی ما، یعنی مسکن، آموزش و اشتغال اختصاص خواهد داشت و در جلسهی چهارم به این پرسش خواهیم اندیشید که روندهای مولد رنج بالقوه به واگرایی اجتماعی میانجامند یا همگرایی را تقویت میکنند و استراتژیهای ممکن برای کاستن از رنج در شرایط موجود را از نظر خواهیم گذراند.
مارال لطیفی، مترجم و نویسنده، دانشآموختهی دکتری جامعهشناسی در دانشگاه تهران است و حوزهی پژوهشی او مطالعات طبقات در ایران معاصر است. از ترجمههای او میتوان به کتابهای محیط مصنوع و شکلگیری طبقۀ کارگر صنعتی؛ ۱۲۸۷ تا ۱۳۲۰ (کاوه احسانی)، توانا بود هر که دانا بود؛ علم، طبقه و تکوین جامعه مدرن ایرانی ۱۲۸۰-۱۳۲۰ (سیروس شایق)، حاکمیت اقتصادی ایران در برابر اتحاد جماهیر شوروی ۱۳۰۰-۱۳۲۵ (ماری یوشیناری)، اشاره کرد. همچنین کتاب پذیرش شکست، افت اقشار میانی جامعه؛ نمونه تهران از تألیفات اوست.
لطفا در صورت تمایل به شرکت در این دوره، از طریق یکی از راههای ارتباطی زیر با ما در تماس باشید.
شمارهی تماس و واتس اپ: ۰۹۳۸۱۳۶۰۶۹۴
۰۲۱-۸۸۸۹۱۸۴۳
سایت: www.bidar.school
ایمیل: [email protected]
تلگرام: hottg.com/bidarschool
اینستاگرام: bidar.school
کانال یوتیوب:Bidar School
آدرس: مدرسهی بیدار، خیابان نجات الهی، کوچهی نوید، پلاک ۴، طبقهی همکف شرقی
@bidarschool
@bidarcourses
>>Click here to continue<<
