گردگشت نخبگان و پخمگان ۵
علی طایفی
هیچ قشری از نخبگان در حاشیه قدرت تاب تحمل سرکوبهای گسترده و بهرهگیری از زور توسط نخبگان اسلامگرای محافظهکار و راست افراطی را برنتابیدند. در طی ۴۵ سال پس از انقلاب ۵۷ حتی نخبگان اصلاح طلبی نیز اگرچه در تلاش برای بدست گرفتن قدرت سیاسی در مقابل رادیکالیزم دینی و ایدیولوژیک بودند، نتوانستند با فساد، عدم وفاداری به میهن، زورمندتری و اختناق نخبگان صدر اول در نهاد قدرت رویارویی کنند. در این میان برخی از نخبگان راست ملی و مذهبی به حبس و حصر و قتلهای حکومتی مبتلا شده و از رده خارج شدند.
وفاداری آسیب دیده به میهن و مردم، میهن پرستی تخفیف داده شده در حد امتگرایی یا جهانوطنی تلقی کردن اسلامی و توهم نقش رهبری جهان اسلام، اعمال زور بجای گفتگو با مردم سبب ساز تحکیم روباهان حاکم بر قدرت شد. رضاقلی در کتاب جامعهشناسی نخبگان، شکست قائم مقام و امیرکبیر و مصدق را ناشی از این میداند که جامعه ایران برای اصلاحاتی که مدّ نظر آنان بوده آمادگی نداشته و دوام ساختهای استبدادی در جامعهای که آنها قصد اصلاح امور آن را داشتهاند به شکست پروژههایشان انجامیده است. طبق نظر او در دو سده اخیر برخی از نخبگان سیاسی ایران میخواستند در ساخت و بافت جامعهای که بر صدر آن قرار میگرفته اند اصلاحاتی کرده و تغییراتی دهند، اما خود قربانی خواست ها و بستر نامساعد اجتماعی شدند. بنابراین مصلحان یا همان نخبگان اصلاحگر، نمیتوانند کاری از پیش ببرند و وقتی این وضعیت تشدید میشود، عرصه برای آنها تنگ خواهد شد.
آنچه مسلم است اگرچه نخبگان محافظهکار افراطی در درون قدرت همچنان با تازیانه سرکوب و اختناق به اعمال قدرت خود ادامه میدهند ولی شواهد تاریخی بسیاری حاکی از این است که روباهان حاکم، با شیفتگی در قدرت و یکهتازی در این عرصه بسوی پخمگی پیش میروند. حذف برخی چهرههای شاخص از بدنه قدرت نخبگان حاکم، خروج بخشی از نخبگان از بدنه بروکراتیک و مهاجرت گسترده نخبگان از موازنه قدرت بعنوان شیران در کمین، سبب ساز یکپارچگی در نهاد قدرت و فساد و تباهی در درون این قشر و میل بسوی پخمگی در آن شده است.
شاخصهای فرومایگی و سقوط اخلاقی و دانشگری نخبگان دینمدار در قدرت درکنار فساد گسترده مالی و سیاسی چنان رو به افزایش یافته است که زمینه چرخش و گردگشت قدرت نخبگان را رو به افزایش نهاده است. در این میان نخبگان دگراندیش در داخل و خارج از کشور در طیفهای مختلف فکری و مطالبهگری میدان بهتر و گستردهتری برای دستیابی به قدرت سیاسی یافتهاند. ضریب پیروزی یا شکست نخبگان اپوزیسیون ناظر بر قدرت اگرچه افزایش یافته است ولی فقدان همافزایی و یکپارچگی آنان در چرخش قدرت، بازه زمانی این دَوَران قدرت را بشدت تخت تاثیر قرار داده است.
بیتردید تغییر سیاسی آینده در کشور حتمی است و در کشاکش نزاع میان نخبگان روباه و شیر، بیتردید شیران به میدان خواهند آمد و رهبران آینده در بین نخبگان مردم با افزایش اعتماد و وفاداری با مردم حامی خود خواهند توانست طرح نوینی در تغییرات سیاسی پیش نهند. هرچه پخمگی و ناکارآمدی نخبگان در قدرت بیشتر میشود احتمال چرخش قدرت نیز افزایش مییابد. در این میان افزایش سطح دانش و معرفت سیاسی، عمیقتر شدن تضادهای سیاسی بین گروههای مختلف نخبگان ضریب تضادهای نخبگان در جامعه را افزایش میدهد.
—————————-
منابع :
Sources:
Pareto’s Circulation of Elites: Characteristics and Criticisms, by Rashmi Priya:
https://shorturl.at/tuRX0
Elite theories of På Reto, Mosca and Micheles, by Mustafa Delican:
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/9789
MACHIAVELLI BEFORE PARETO: FOXES, LIONS, AND THE SOCIAL EQUILIBRIUM AS THE RESULT OF NON-LOGICAL ACTIONS by Claire Baldin and Ludovic Ragni:
https://shorturl.at/bdnwJ
Paretoprincipen
https://asana.com/sv/resources/pareto-principle-80-20-rule
https://politicsforindia.com/theories-of-power/
https://shorturl.at/aFGTY
https://www.isaportal.org/resources/resource/elite-theory/download/
جامعهشناسی نخبهکشی، علی رضاقلی
https://farhikhtegandaily.com/news/71194/
نخبگان مصلح تنهایند؛ مصاحبه با علی رضاقلی:
https://shorturl.at/mxNWX
سنجشگریمسایل اجتماعی ایران
https://hottg.com/alitayefi1
>>Click here to continue<<