🌿 گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان
✍️ شاهین سپنتا
👈 بخش نخست
@shahinsepanta
رمضان، نهمین ماه سال در گاهشماری هجری قمری و زمان انجام اعمال و فرائض روزه (صیام) است. افزون بر اعمال متداول رایج بین عموم مسلمان در ماه رمضان، برخی از سنتهای محلی متنوع و جشنهای اقوام و ملتهای مختلف به ماه رمضان راه یافته است.
برای نمونه در برخی سالنامههای قدیمی ایرانی، سیزدهم ماه صفر و آخرین چهارشنبه ماه صفر را روز جشن دانستهاند چنانکه در«سالنامه دولت علیه ایران» در دوران قاجار، چهارشنبه آخر ماه صفر را «چهارشنبه سوری» نام نهادند و پختن «آش ابو دردا» نیز که از سنتهای مراسم قاشقزنی در جشن چهارشنبهسوری است در آخرین چهارشنبه ماه صفر انجام میشد.
نمونه دیگر، جشن کلوخ انداز/ کلوخاندازان است که در آخرین روز از ماه شعبان در تقویم هجری قمری و پیش از آغاز ماه رمضان برپا میشود. این جشن که به نام «برغندان» نیز شناخته میشود از سدههای چهارم و پنجم هجریقمری در میان مسلمانان ایران همراه با گشت و گذار و شبنشینی و شادنوشی معمول بوده است. واژه «برغندان» یا «برقندان» نیز صورت دیگر واژه «بارکندان» یا «باری گندان» ارمنی است.
نمونه دیگر از آمیختگی آیینهای ایرانی با تقویم هجری قمری که موضوع اصلی این نوشتار است، جشن گرگشو/ گرهگشو/ گلیگشو نام دارد.
گرگشو، که در برخی مناطق عربزبان به «گرگیعان» یا «قرقیعان» تبدیل شده، در شب ۱۵ ماه رمضان در استان بوشهر، استان هرمزگان و شهرهای استان خوزستان همچون اهواز، شادگان و آبادان، خرمشهر، حمیدیه، دزفول، شیبان، ملاثانی، رامهرمز، شوش، ویس، سوسنگرد، کوت عبدالله، و سربندر برگزار میشود.
در این آیین، کودکان دختر و پسر، پس از افطار در حالی که لباسهای محلی بر تن دارند و کیسههایی بر گردن انداختهاند یا در دست دارند با برهم کوبیدن سنگهای کوچکی که به دست دارند با خواندن شعرهای ویژه این روز به در خانه همسایهها برای جمعآوری عیدی و شیرینی میروند. این مراسم تا پاسی از شب پانزدهم ماه رمضان ادامه مییابد.
شیخ سالم چُحیلی رئیس انجمن صابئین مندایی ایران از اهواز در گفتگو با این نگارنده گفت: «در زمانی که ما کودک بودیم همراه با دیگر بچههای اهوازی در شب گرگیعان در محله میگشتیم و شعرهای مربوط به گرگیعان را میخواندیم و از همسایهها معمولا آرد جمع آوری میکردیم و با آن آرد نان پخته میشد و بین دیگران تقسیم میشد. البته بجز آرد گاهی پول یا مواد غذایی دیگر نیز به کودکان داده میشد.»
در روستاهای شهرستان بوشهر، آیین شبانه گلی گشو (گرگشو) در شب ۱۵ ماه رمضان و آیین های دیگر همچون دم دم سحری، آیین آبیبنوش، عید تلخک از مهمترین سنتهای قدیمی رمضان است.
در «بیشهر» که در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی بندر بوشهر واقع است در شب گلیگشو، دستههاى مختلف کودکان که عمده آنان از بچههاى فقیر تشکیل مىشود با در دست داشتن کیسه و سردادن جملاتى نظیر «گرهگشو سرت بشور، با آرد شو» اهالى را از آمدن خود به در خانه ها آگاه میکنند و مردم نیز با ریختن برنج، گندم و تنقلات دیگر در کیسههایشان با هدف گشوده شدن مشکلات از آنان پذیرایى مىکنند.
در روستای کُردَوان سفلی (از توابع بخش کاکی شهرستان دشتی در استان بوشهر) «گِلی» درست کردن یکی از آیینهای مردمان روستاها در سالی است که باران نمیآید یا دیر باران میآید.
در چنین هنگامی، فردی را به عنوان «گلی» انتخاب میکنند و لباسهای «گلی» عبارت است یک کُت کهنه همراه پیراهن بلند و صورتش را با یک پارچه میپوشانند تا شناخته نشود. زنگی نیز به گردنش میاندازند. عنانش را به دست یک نفر میدهند و بقیه پشت سر گلی در محل میگردند و به خانهها سر میزنند و شعر میخوانند.
👈 ادامه در بخش دوم »»»»
@shahinsepanta
@jashnha2
>>Click here to continue<<