پیش بینی میرزا خلیل کمره ای در سال 1323 ش برای تحقق حکومت فقها
مرحوم میرزا خلیل کمره ای (1317 ـ 1405 (1277 ـ 1363ش) کتابچه ای با عنوان «فلسفه غیبت بر اساس تقریرات آقای کمره ای» تحریر توسط سید محمدحسن جزائری در سال 1323 منتشر کرده است. این کتاب در موضوع مهدویت است و در پایان این گفتگو، بحث به وضعیت در عصر غیبت می رسد. کمره ای در اینجا به ارائه نوعی طرح برای حکومت فقیه و فقها در آینده می دهد که تقریبا در انقلاب اسلامی 57 محقق شد. کمره ای آن وقت زنده بود، اما فاصله اش با روحانیون انقلابی زیاد شده بود و سالهای حیاتش بعد از انقلاب را در گمنامی سپری کرد.
زمانی که این گفتگوها می شده (1323ش) ، هم کسروی و هم حکمی زاده، به نوعی به بحث حکومت فقها و مسأله روحانیت پرداخته و آن را مورد حمله قرار داده بودند، دیگران هم جواب هایی داده بودند، اما نوع نگاه میرزا خلیل کمره ای در باره حکومت دینی و اظهارنظرهای تازه و قدری متفاوت در باره آن جالب است.
پرسشگر بعد از قدری گفتگو، از او می پرسد: بنابر این امروز چه باید کرد؟ کمره ای می گوید: «من نمی گویم چه باید کرد، و لیکن آرمانی دارم، آن را به شما از قبیل اندیشه های دور و دراز می گویم. من آن را می گویم هرچه می شود باداباد. آرمان دارم که متخصصین جهانداری با متخصصین دینداری شرکت کنند و با سعی مشترک موجبات تقدم و پیشرفت مقاصد خود را در پرتو اسلام فراهم آرند، تا پس از آن خود و جهان را مهیا کنند برای این دولت بهیّه و همکاری آن سرآمد رجال». وی سپس از نوع همکاری این دو گروه ـ رجال دین و رجال علم و اداره ـ سخن گفته و می افزاید: «آری روزی می آید که وزیر جنگ با مرجع تقلید شرکت در نوشتن رساله عملیه می نماید در عین سلحشوری».
سوال کننده، پاسخ تفصیلی می خواهد، و کمرهای می گوید: «اگر همه هیئت دولت به علاوه از تخصص خود، مجتهد نیز گردند، هر کدام از رجال دولت، شأن خود را در قسمت خود داشته باشد، و در پیرهن خود یا در پهلوی خود، مجتهدی نیز نشانده باشد».
سپس می افزاید: «چه مانع دارد که در جامعه اسلامیان برای «اولی الامر» هیئتی مرکب از متخصصین در هر جهت تشکیل دهند، و همه به یکدیگر به نظر تتمیم و اتحاد نظر کنند. عالم مجتهد با دکتر طب، با عالم اقتصاد، با عالم اجتماع، با زعیم سیاسی، مجمعی داشته باشند و هیچ کدام خود را مستغنی از دیگری ندانند، و به آراء متبادل وظیفه یومیه مسلمین را که رساله عملیه باشد بنویسند و کار وضع رساله را تنها به عهده مجتهد نگذارند که از جهت عدم توجه به موضوعات اسلوب یا انشاء یا ترجمه باب اعتراض گشوده شود. اینان به او کمک کنند او هم اینان را بپذیرد».
کمره ای با ایراد این اشکال که ممکن است گفته شود، مصداق اولو الامر فقط ائمه معصومین هستند، می گوید: «ما می دانیم که مقصود از اولوالامر ائمه معصومین اند علیهم السلام، ولی مراجعی که بعد از غیاب خود معین کرده اند، صلاحیت آن دارند که پس از آنها ـ علیهم السلام ـ صاحب امر و نهی باشند. در حقیقت مراجع، تالی تلو معصوم اند، و به منزل ارکان اطاق شورایی هستند که یکتن از آنان موقتا رفته و کار واگذار به دیگران است. اینان اولوالامر در درجه دوم هستند یا بگو به امر اولوا الامرند».
وی باز هم در این باره شرح داده و می گوید: «من به اندیشه دور و دراز تصور می کنم که این کار بشود. می توان تصور کرد که مساله طراز و مداخله پنج نفر مجتهد در مجلس شورای ملی، مقدمه این کار و پله اول این امر گردد».
وی در باره رابطه ایده ظهور و این شرایط که وصف شد، باز به همان نگاه خود بازگشته و عملا شروع ظهور را همین می داند: «همین که سیصد و سیزده نفر از افاضل وزرای اسلام، تشکیل یک کنگره ای دادند و هر کدام در یک قسمت نظر در امور جهان داشت و تمام امور جهان را تحت نظر گرفتند، به قسمی که برای هیچ قسمی کسری نداشتند، آن روز دولت علیه اسلام طلوع خواهد کرد. آن روز متخصص آبیاری و کشاورزی و عمران و درخت کاری هرچه برای عمران ممالک اسلامی لازم دید، نقشه می دهد، سپس به نفوذ مراجع دینی و فتوای آنها متمکنین اقدام می کنند، و متخص معادن در معرفی معادن و منابع و طرز استخراج آنها به مراجع دینی آگاهی می دهند، و به امضا و فتوای آنها معادن در دسترس عموم می آیند».
وی معتقد است که تحقق این امر در حوزه «مسائل اجتماعی نزدیکتر است از تحول در دنیای صنعت، نزدیک رجال اصلاح را به یکدیگر من نزدیکتر می دانم از معجرات اختراع که می گویند جهان در قرن بیست و یکم متحول می کند».
>>Click here to continue<<