نقش مولفه شاخص گمرک و مدیریت یکپارچه مرزی در شاخص عملکرد لجستیک (LPI)
#یادداشت_تخصصی
✍️ مقصود پوریاری (عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و رئیس بخش لجستیک، مدیریت سیستمها و بحران)
📅 تاریخ انتشار: 20/10/1403
با توجه به شاخص پایین کشور ایران در عملکرد لجستیک در سال 2023 و جایگاه 123 در میان 139کشور جهان [بانک جهانی، 2023]، بیش از گذشته توجه به آن و عوامل تعیین کننده آن ضرورت دارد. جایگاه ایران در خصوص سایر شاخصهای مرتبط نیز وضعیت نامطلوبی دارد. به عنوان مثال در شاخص تجارت (زمان و هزینه صادارت و واردات)، جایگاه ایران در میان 188 کشور رتبه 123 است [بانک جهانی،2020]، یا شاخص توانمند سازی تجارت که شامل مولفه های مرتبط با دسترسی به بازار و مدیریت مرزی است، رتبه ایران در سال 2016، در میان 136 کشور جایگاه ایران در رده 132 قرار دارد [مجمع جهانی اقتصاد،2016].
اما در خصوص موضوع مورد بحث یعنی عملکرد لجستیک، این نکته لازم به یاد آوری است که در نسخه 2023، شاخصهای عملکرد کلیدی جدیدی مبتنی بر رویکرد کلان داده مورد استفاده قرار گرفته است که سرعت تجارت در سراسر جهان را اندازهگیری میکند. همچنین نظرسنجی توسط متخصصان بین المللی فعال در لجستیک انجام شده است که بی تاثیر در افت عملکرد ایران نسبت به سالهای قبل نیست لیکن، این موضوع تاثیر قابل ملاحظه ندارد و با ملاحظه سایر شاخصهای اقتصادی جایگاه ایران،دور از انتظار نیست.
شش مولفه اصلی برای سنجش شاخص عملکرد لجستیک شامل (گمرک، زیرساخت، شایستگی لجستیک، حمل و نقل بین المللی، تحویل به موقع، رهگیری و پیگیری) در نظر گرفته می شود. در این گزارش، مولفه مرتبط با گمرک مورد بحث قرار می گیرد.
در این مولفه (عملکرد گمرک)، نمره کشور ایران در چهار دوره (سالهای 2010-2012-2016 و 2018) نسبت به عملکرد کلی لجستیک، وضعیت بدتری را نشان داد. بررسیها نشان می دهد، علاوه بر تعدد قوانین و مقررات، تعدد رویه های گمرکی و تعدد دستگاههای متولی وجود دارد که با تشکیل کمیته هماهنگی در سطح شهرستان، مشکل قابل حل نیست. لذا به دلیل نبود عزم سیاسی و اجرایی مشکلات مرتبط با گمرک و امور مرزی به قوت خود باقی است. وفق گزارش مرکز پژوهشهای مجلس در خصوص چالشهای حوزه گمرک، در حال حاضر 15 رویه برای ورود یا خروج کالا و وسیله نقلیه وجود دارد. همچنین طی سال های 1395 تا 1400 به صورت متوسط حدود 300 بخشنامه و دستورالعمل در سال ازسوی گمرک ابلاغ می شود. به عبارت دیگر به ازای هر روز کاری تقریباً یک بخشنامه و دستورالعمل گمرکی صادر شده است [مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 1403]. ضمن اینکه دستگاه های متولی متعدد متولی صدور مجوز برای واردات کالا وجود دارد. البته در خصوص مشکلات گمرک و امور مرزی مسایل و چاشهای متعدد وجود دارد که باید به تفصیل بدان پرداخت که بخشی از آن در گزارش فوق الذکر اشاره شده است.
در این راستا، استفاده از تجارب کشورهای موفق در زمینه تسهیل در تجارت و قوانین مرزی و گمرکی نظیر بکارگیری ﻇﺮﻓﻴﺘﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮﻧﻬﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ ﮔﻤﺮﻛﻲ ﻛﺸﻮر، موثر است. البته به منظور بهینه سازی فعالیتها استفاده از انواع فناوریهای موجود در افزایش عملکرد و بهره وری نظیر فناوریهای اطلاعات، تجهیزات نوین بازرسی و سامانه های یکپارچه ضرورت دارد. لذا هم به لحاظ زیرساخت نرم افزاری وهم به لحاظ زیرساخت مدیریتی نیاز به تحول اساسی و بازنگری سازمانی در این بخش وجود دارد. در این راستا انتظار می رود مدیریت گذر (ترانزیت) که در قانون برنامه هفتم توسعه پیش بینی شده بتواند راهگشا بوده و در این خصوص با اتخاذ ساختاری چابک بتواند، تعدد مسئولیت، قوانین و فرآیندها را تسهیل نماید.
در این راستا هدف گذاری بر مبنای هزینه و زمان توقف می تواند معیاری برای سنجش عملکرد باشد. شایان توجه است، بکارگیری ساختار علمی و استفاده از خدمات مشاورین با تجربه بین المللی در کشورهای موفق راهگشاست تا با طراحی معماری مناسب، سامانه ای هوشمند، جامع و یکپارچه در این خصوص توسعه یابد و سپس با آموزشهای لازم، نیروهای متخصص و کاربلد پرورش و بکار گرفته شوند. بدیهی است، داشتن عزم سیاسی و اجرایی، برقراری تناسب بین توسعه و امنیت و اقدام برای رفع تضاد منافع، شرط لازم در این زمینه است.
0️⃣9️⃣9️⃣1️⃣2️⃣8️⃣0️⃣1️⃣2️⃣4️⃣0️⃣
🇮🇷 اندیشکده لجستیک و زنجیره تامین ایران
>>Click here to continue<<
