🔰«باڤێ ئەزیزێ من» یا «باڤێ من ئێ ئەزیز» ؟!
شیوه‌ی درست کاربرد ترکیبات اضافه‌ی دارای اسم، ضمیر و صفت
ترکیبات اضافه یعنی مضاف و مضاف‌الیه (موصوف و صفت و ...) و چگونگی قرارگیری عناصر مختلف در آن طیف وسیعی را در بر می‌گیرد. این‌گونه ترکیبات در حالت کلی در گرامر کُرمانجی به عنوان Ravek (ڕاڤەک) نامیده می‌شوند که متشکل از (Raveber: مضاف، موصوف، شرح‌داده‌شده ) و (Raveker: مضاف‌الیه، تشریح‌کننده ) می‌باشد. به عنوان مثال:
❇️ کتابِ مَن: پرتووکا من: Pirtûka min
❇️ گلِ سُرخ: گولا سۆر: Gula sor
اما؛ این ترکیبات همیشه صرفاً دارای دو عنصر نیستند، بلکه گاهی چند عنصر متفاوت اسم، ضمیر و صفت به صورت زنجیره‌ای قرار می‌گیرند که طیف وسیعی از حالت‌های مختلف قرارگیری آنها و طبیعتاً قواعد چینش درست آنها وجود دارد.
یکی از این موارد وقتی است که اسم، ضمیر و صفت به صورت زنجیره‌ای کنار هم قرار می‌گیرند. برای روشن شدن موضوع مقایسه‌ای بین زبان فارسی و کُردی (در اینجا کُرمانجی منظور است) انجام می‌دهیم. به عنوان مثال عبارت «دوستِ گرامیِ من» را در نظر می‌گیریم. در اینجا «دوست» اسم، «گرامی» صفت و «مَن» ضمیر است. همانطور که دیده می‌شود در زبان فارسی صفتِ «گرامی» قبل از ضمیر «مَن» قرار می‌گیرد. در حالی که در کُرمانجی این طور نیست.
اگر بخواهیم این ترکیب را در کُرمانجی به کار ببریم بر عکس فارسی، صفت «هێژا» (گرامی) بعد از ضمیر «من» (مَن) قرار می‌گیرد:
❇️ هەڤالێ من ئێ هێژا
❇️ Hevalê min ê hêja
بنابراین اگر در اینجا همانند زبان فارسی بگوییم:
❌ هەڤالێ هێژا یێ من (هەڤالێ هێژایێ من)
❌ Hevalê hêja yê (hêjayê) min
این اشتباه است؛ زیرا صفت در این موقعیت صرف نمی‌شود و به صورت ساده می‌آید و معنی نیز چیز دیگری است. مثال‌های بیشتر:
❇️«پدرِ عزیزِ من»
❇️«مادرِ مهربانِ من»
❇️«برادر بزرگ او (مونث)»
❇️«خواهرانِ کوچکِ شما»
❌ Bavê ezîz ê min
✅ Bavê min ê ezîz
❌ Dayîka dilovan a te
✅ Dayîka te ya dilovan
❌ Birayê mezin ê wê
✅ Birayê wê yê mezin
❌ Xwengên qiçik ên we
✅ Xwengên we yên qiçik
❌ باڤێ ئه‌زیز ئێ من
✅ باڤێ من ئێ ئه‌زیز
❌ داییکا دلۆڤان ئا ته
✅ داییکا ته یا دلۆڤان
❌ برایێ مه‌زن ئێ وێ
✅ برایێ وێ یێ مه‌زن
❌ خوه‌نگێن قچک ئێن وه
✅ خوه‌نگێن وه یێن قچک
اگر به درستی به شیوه‌ی کاربرد کُرمانجی در تکلم کُرمانج‌ها دقت کنیم متوجه کاربرد درست این عبارت‌ها می‌شویم:
❇️ «باڤێ تە یی (یێ) نامەرد»: پدرِ نامردِ تو
به جای «باڤێ نامەردێ تە» که امروزه بعضاً به اشتباه استفاده می‌شود.
همانگونه که دیده می‌شود، شناسه هایی همچون ê، yê، ên، yên،a، ya که نقشی همانند کسره‌ی اضافه ( ــِ) در فارسی را دارند، نیز در حالت نوشتاری باید به صورت جدا نوشته شوند و در گفتار نیز باید مجزّا تلفظ شوند.
از سوی دیگر، در شکل اول ترکیبات بالا که با علامت ضربدر قرمز مشخص شده‌اند، اگر شناسه‌های ذکرشده به واژه‌ی قبل از خود بچسبد، عبارتی درست، اما با معنایی متفاوت ایجاد می‌کند.
به عنوان مثال اگر ترکیب (خوەنگێن قچک ئێن وه) به صورت (خوه‌نگێن قچکێن وه) نوشته شود، آنگاه معنی «خواهرانِ کوچولوهای شما» خواهد بود. و یا «باڤێ ئه‌زیز ئێ من» اگر به صورت «باڤێ ئه‌زیزێ من» نوشته شود، آنگاه معنای (پدرِ «عزیزِ من») خواهد داشت. یعنی «پدر» متعلق به من نیست، بلکه منظور پدرِ فردی است که برای من عزیز است. حتی «عزیز» ممکن است در اینجا به جای صفت، اسم یک فرد باشد.
طبیعی است که صفت در مثال‌های ذکرشده می‌تواند به صورت تفضیلی (بزرگتر، عزیزتر، عزیزترین، خیلی بزرگتر، کوچکتر) نیز بیاید.
به تناسب قرارگیری عناصر مختلف و تعداد و جنسیت آنها در داخل این ترکیبات، حالات مختلف و طبیعتاً قواعد مختلف وجود دارد. به عنوان مثال «رفیقِ قدکوتاهِ افسرده و غمگینِ او»، «دوستِ باریک‌اندامِ چشم‌آبی»، «برگ‌های درختِ جلویِ خانه‌ی داییِ حسن»، «سیب‌های شیرینِ پدرِ من» ...
🟢 این موضوع به صورت مفصل در فصل پنجم از کتاب «ڕێنڤیس و ڕێزمان» (آموزش رسم‌الخط و دستورزبان کُردی کُرمانجی) ارائه شده است.
*برات قوی‌اندام
👈 «رێنڤیس و رێزمان»
© @Renivis_U_Reziman
👈 کورمانجی‌زان
🔹© @Kurmancizan
>>Click here to continue<<