🙅‍♀️Шатастырма! Не путай!
рандомные пары этой недели, в которых слова отличаются одной буквой:

батпақ - болото, грязь
бетпақ - наглый

кепіл - гарантия
кекіл - чёлка

терең - глубокий
керең - глухой

кеден - таможня
кешен - комплекс

ажал - гибель
ажар - облик, вид

мадақ - восхваление
мазақ - издёвка

қоныс - стойбище/дом
қоқыс - мусор

ауыр - тяжёлый
айыр - раздвоенный

#шатастырма

Инстаграмға жаңа чеклист салдық. Белгілеп, бөліс🫰🏻

Ақпанда түскен донаттар. Сіздерге де көп рахмет❤️

Арна авторы - әйел. Арнаға анда-санда комикс салатын иллюстратор да - әйел. ҚазақЛаб - алдымен адам, кейін әйел туындысы.

Қыздар, ханымдар, мерекені қалай атап өтсеңіздер де, көңілдеріңізден шығып жатыр деп үміттенемін. Адам мен адам, ана мен бала, әйел мен ер сыйласатын орта құрайық. Ол ортада мәнді, әдемі күндер көп болсын💫

🤍,
Хадиша

Что такое қанағаттандырылмағандықтарыңыздан?

Это слово почти никогда не используется в повседневной жизни, потому что самые длинные слова образуются не чтобы их использовать, а чтобы быть "самыми длинными". Разбираем:

қанағат - удовлетворение (барға қанағат - довольствоваться малым)

қанағаттан - удовлетворись (шабыттан - вдохновись)

қанағаттандыр - удовлетвори

До этого момента всё звучит довольно-таки прилично, дальше уже происходит читерство:

қанағаттандырылмаған - неудовлетворённый (хотя естественнее сказать "көңілі толмаған" или хотя бы "қанағаттанбаған")

қанағаттандырылмағандық - неудовлетворённость

қанағаттандырылмағандықтарыңыз - ваша неудовлетворённость

қанағаттандырылмағандықтарыңыздан - из-за вашей неудовлетворённости

Суффиксы и окончания казахские, и вроде бы у слова есть смысл, но звучит оно искусственно. Функция у этого слова лишь одна: зваться самым длинным словом. Ну или можно забрать его для ещё одной песни и сэкономить на словах😆

@qazaqlab

Біздің елде жүріп, тілімізді құрметтемей, "Мой персонал не обязан знать казахский" дейтін адамдар бар. Елде қатыгез, қорқынышты нәрсе болып жатқанда үндемей, күліп-ойнап жүретін блогерлер бар. Олардың неге өйтетіні көп сұрақ туғызуы мүмкін. Кәдімгідей жынға да, жүрекке де тиеді. Оларды біз түсінбейміз, жақтырмаймыз, тіпті жек көреміз. Сондықтан аузын жабамыз, жазалаймыз, кәнсілдейміз. Сөйтіп жатқан сәтте кімге айналып бара жатқанымызды білмейміз.

Ауыз жабу, жазалау, жоқ қылу - бізге өте таныс нәрселер. “Бізге қарсы бірдеңе айтсаң, саған күн бермейміз” деген ұстаным болған кеңес дәуірінде. Соның құрбаны болған қазақ енді өзі басқаларды талап жүр. “Насилие порождает насилие” деген осы. Жылдар бойы қиналған халық енді біреу тілге қарсы бірдеңе десе, жабылып, оны жоқ қылып жібермек. Блогерлер үндемесе, оларды да талап тастамақ. "Міндеттісің, сөйле". Әйтеуір шексіз бір-бірін қинау, жоқ ету. Шексіз зорлық.

Тілді айтатын болсақ, әзірше орысқұлдарды қазақша сөйлетудің, оларға қазақ тілін сыйлатудың басты амалдарының бірі қорқыту, күш көрсету, заңды бетке басу, намысына тию болып жатыр. Нәтижелі, “рабочий” әдіс. Бұл әдістің нәтижелі екенін біз жақсы білеміз, себебі орыс тілін кезінде бізге солай “үйреткен”.

У-шу, кәнсіл мәдениетінің арқасында біраз нәтижеге жетіп жатырмыз. Бірақ сол ма бізге керегі? Әлде басқа амалы бар ма?

“Не істесек болады?” делік. Жауабын бірге іздеуіміз керек. Зерттеу, талқы керек. Себебі бойдағы ашып, сыздап тұрған реніш пен қайғыны басу үшін біреуді зорласақ, зорлық жалғаса береді. Біреуді қорқытып, қинап, жоқ ету - өзімізге деген қастандық.

Адамдар қазақ тілін амал жоқтан, ұялғаннан, қорыққаннан емес, көзі ашылып, көкірегі оянғандықтан үйренсе екен дейміз. Себебі тілді жақсы көру мен тілден қорқу - екі түрлі нәрсе. Елдегі қайғыға ортақ болып, пікір білдіру мен халық алдында "міндетті" блогер болғандықтан амал жоқтан пост шығару - екі түрлі нәрсе.

@qazaqlab

"Над моим казахским посмеялись, сразу расхотелось на нём говорить!"

"Да, люди злые. Бросай всё это. Освобождаю тебя от этого бремени!". Если в глубине души вы хотите услышать это и казахский для вас - бремя, вы всегда будете находить причины его не учить.

Люди и вправду могут быть жестокими. Даже если поддерживающих большинство, вы всё равно заденетесь именно тем, кто сделает замечание или осмеет вас. Удивительно, что в этом мире происходит столько всего ужасного, но мы с вами продолжаем жить вопреки. Вопреки смерти, войнам и потерям. Потому что в каждом заложено желание жить несмотря ни на что. Желание говорить на своём языке тоже может быть таким же сильным и естественным - вопреки чьей-то негативной оценке.

Возможно, в вас ещё не проснулось естественное желание учить свой язык и говорить на нём. Возможно, вами движет только чувство стыда или долга. В таком случае, может вместо оправданий и обвинений, попробовать честность? Ведь только в честности с самим собой, вы, возможно, зададитесь вопросами "А почему во мне ничего не просыпается?", "Почему во мне столько нелюбви к своему языку?", "Что я могу сделать в данный момент?".

И тогда, после искусственного "Я обязан_а выучить казахский" и отчаянного "Вы смеялись и отбили у меня желание!" наступит настоящее и искреннее - "Өзім үшін қазақша сөйлеймін".

@qazaqlab

Secret Santa ойнап жатқандар бар ма? Заберите к себе в уишлист или подарите друзьям:

🎭Билет в театр на казахский спектакль

🎞️Билет в кино. Сейчас идут фильмы в казахском дубляже (Моана 2, Муфаса)

📚Книга на казахском языке. Помимо классической и современной казахской литературы, есть переводы зарубежных произведений

🧑‍🏫Абонемент/ подписка на курсы по казахскому

🃏Настольная игра на казахском (Рекомендуем TezTap)

🫂Абонемент в казахский спикинг клаб

📖Словарь/разговорник казахского языка

@qazaqlab

Qazaq Lab здесь давно не было, но я буду потихоньку возвращаться. Нас было почти 4000 и мне очень жаль, что мы потеряли читателей. Тем, кто всё ещё здесь, хочу сказать СПАСИБО.

Наверное, вы уже поняли, что грамматики и правил здесь больше не будет (ну разве что иногда). Куизов и тестов, которые вы всегда ждали, наверное, тоже. Мы растём и переосмысляем нашу позицию. Сейчас Qazaq Lab может быть площадкой, где мы будем делиться друг с другом и искать ответы на волнующие нас глубокие вопросы касательно языка.

В общем, знания здесь вы вряд ли теперь получите. Но можете получить что-то другое - возможно поддержку, возможно осознание, возможно мы вместе будем учиться любить казахский. Очень абстрактно и непонятно, но как есть.

🤍,
Хадиша

P.S. У нас есть донатер, который несмотря на тишину на канале, каждый месяц присылал донаты. Дархан К., көп рахмет сізге! Надеюсь, вы не перепутали нас с другим каналом😂🫶🏻

В соцсетях нередко можно увидеть иностранцев, говорящих на казахском. Кто-то учит язык после песен Димаша Құдайбергена или NinetyOne, кто-то приехал по работе и решил выучить язык страны, в которой находится, а кто-то понял, что это заряженный на успех контент. Причины разные, но одно можно заметить точно: иногда кажется, что у них побольше уважения и любви к языку, чем у самих казахов.

Когда американец начинает учить казахский, он вступает в отношения с языком с чистого листа. Он приходит со своим американским бэкграундом, и всё ему в диковинку. Казахский для него - необычный иностранный язык. Он учит его, потому что просто захотел.

Русскоязычный казах вступает в отношения с казахским не с чистого листа. На этом листе уже есть войны, советский союз, русифицированные родители, русская школа, кризис идентичности, отрицание. Мы можем его бесконечно пристыжать или мотивировать, но от этого его лист чище не станет. История его не оправдывает, но даёт понять, что для многих русскоязычных казахов казахский язык - ни родной, ни иностранный.

Так бывает, когда к языку нет отношения – ни эмоциональной привязанности, ни осознанного интереса. Такой язык становится чем-то нейтральным, пустым: вроде он всегда рядом, но как будто и не "свой".

Может быть, чтобы приблизиться к языку, нужно сначала определить для себя, что он значит. Если признать, что казахский – это все-таки родной язык, можно его учить из интереса к тому, что давно своё, но забытое.

А если признать, что он никогда не будет родным? Будет легче? Можно ли изучать казахский как любой другой иностранный язык – спокойно, без тяжелого груза? Учить его не ради принадлежности и долга, а из свободы.

Нельзя восстановить в полной мере то, что было потеряно. Но можно начать строить отношения с языком по-разному. Несмотря на прошлое, у нашего языка всегда будет достаточно объятности и глубины, чтобы его мог себе присвоить или позволить ещё один человек. Хочется, чтобы и человек, несмотря на прошлое, нашел в себе смыслы пойти к языку навстречу.

@qazaqlab

Modern qazaq identity дегенді қалай түсінесіз? 🤔

Еуропада жүргеніме бес айдай болды. Мұнда Қазақстан көбіне ✨екзотишній✨ ел болып көрінеді. Маған жиі қоятын сұрақтары:

• "Шыңғысханнан тарадық" деп айтасыңдар ма?
• Әлі күнге дейін киіз үйде тұратындар бар ма?
• Сізге рахат шығар, тауға күн сайын шығасыз ба?
• Барлық ұлт өкілдері қазақша біле ме?
• Жылқы сүті тәтті ме?
• Орыс мектептері әлі бар ма?
• Еркектер төрт әйел ала ма?
• Әйелдер хиджаб кие ме?
• Астананы "Нұр-сұлтан" деп атайтындар бар ма?
• Неге кейбір жастар қазақша білмейді?

Осылайша еуропалықтардың қазақтар туралы білімі таяз екені білініп қалады. "Олардың пікіріне қам жеп неғыламыз?" деуге болады. Бірақ сонда да іштей әрбір қазақ шетелде жүргенде ерсі сұрақтарға сауатты жауап берсе екен деп тілеймін.

Тілге келсек, шетелде "БІЗ ОРЫСША КҮШТІ БІЛЕМІЗ" деп мақтанып айтқан талай қазақты көргенмін. Маған бұл "Бізді адам санашы, біз орысша сөйлейміз!" дегендей естіледі. Біресе ашуланамын, біресе қайғырамын.

Қазақ өзінің құндылығын тек орыс/ағылшын/француз, т.б тілдер арқылы ғана сезе ме? Өзінің тілі, болмысы, өзі-ақ жеткілікті екенін, ӨЗІ - тұнып тұрған қазына екенін түсіне ала ма екен?...

@qazaqlab

Тәуелсіздігіміз мәңгі болсыншы🙏

@qazaqlab and friends

Фруктовый шай... қалай айтсам екен...*translation fail*

Қазақша білетін адам Қазақстанға келсе, қиналып қалатыны - абсурд шындық. Өйткені мейрамханаларда "фруктовый", "сливки", "с курицей" деген нәрселерді орысша айту әдет болып кеткен. Мына видеода танымал мейрамхананың даяшысы "жеміс" деген сөзді бірден айта алмай тұрғанын көріп, біртүрлі болдым. Қиын сөз емес қой. Кез келген аулада "жеміс-жидек, көкөніс" деген жазуы бар дүкен бар шығар. Орысша білмейтін адамға "Основа чёрный и зелёный" дейді... "Қара", "көк" дегенді неге қазақша айтпады екен?

Былай қарасаң, мейрамхана концепциясы қазақ мәдениетіне негізделген. Даяшылар жүгіріп жүр, азаннан кешке дейін еңбек. Бастарында тақия. Тек...

Өткенде біздің арнаға бір оқырман "Қазақтар өздері қазақша сөйлемей жатқанда, біз қалай сөйлейміз?" деп жазыпты. "Бізге қарамай, өздерің үйрене беріңдер!" деп қоямын. Сонда да үнемі "фруктовый шай" дегенді ойлап тұрамын.

Ең өкініштісі, дәмханада "Тауық қосылған күріш пен грек салаты" десең, қазақша сайрап тұрған даяшының өзі "Рис с курицей и салат греческий?" деп нақтылайды.

Қазақтың бәрі "жеміс шайы" деп айта алатын заман келер. Оған жеткенше әлі талай өзгеріс, қозғалыс, талқы, коменттерде ұрыс-керіс, "разжигание межнациональной розни" деп жала жабу, тағысын тағы болады. Бұл жолда бәрімізге сабыр мен күш берсін.

@qazaqlab

Есть такое явление (которому стоит дать название), когда ходишь в своём түсініксіз-смешанно-IdentityCrisis пузыре, но вдруг услышишь музыку или увидишь картину, и сразу появляются мурашки по коже, а потом сам не замечаешь, как уже под каким-то рилзом в инстаграме пишешь "🇰🇿🇰🇿🇰🇿🐺🐺🐺 ☝️☝️☝️".

Я тоже послушала эту песню. Мне очень понравилось. Меня впечатлили комментарии наших, у которых что-то просыпается после 30 летнего "сна" и 30-секундного башкирского видео. Люди пишут такие слова как "история оживает", "зов корней", "древняя сила" и т.д. Башқұрттар настолько были тронуты поддержкой казахов, что запостили отдельный рилз с казахским переводом. Бәріміз ризамыз әйтеуір.

Хотя некоторые пишут, что девушка поёт на башкирском с русским акцентом. Но когда акцент был помехой? Мы тоже не раз поднимали эту тему - говорить вопреки, потому что это нужно ДЛЯ СЕБЯ. Башҡортостан - республика в составе, им это точно нужно для себя.

Хотелось бы, чтобы долгое молчание и неготовность быть за себя всегда приводили к чему-то светлому и свободному. Ну и как канал о языке, хочется, чтобы уже в скором будущем мы поддерживали друг друга уже каждый на своём языке, при этом отлично друг друга понимая.

@qazaqlab

Duolingo жыл сайын есеп береді екен. 2015 жылдан бері top-10’да келе жатқан орыс тілі 2023 жылы үздіктер тізімінен түсіп қалыпты. Себебі белгілі.

2022-ге дейін қазақтардың көбі бұл платформада ағылшыннан басқа орыс тілін оқыса, соғыс басталғалы жағдай өзгерген. Жасыл жапалаққа сүйенсек, әлем бойынша орыс тілін үйренушілер саны азайып жатыр.

Қазақстандықтар ағылшыннан кейін қызығушылық танытқан тіл:

2021: орыс тілі
2022: неміс тілі
2023, 2024: француз тілі (дереккөз)

@qazaqlab

Жақында Threads'ке тіркеліп, мына нәрсені байқадым:

1. "Тредс қазақтардікі" деген прикөл бар екен. Соған қарағанда, орысша жазатын қазақтардың әңгімесін бүкіл орыстілді әлем оқып отырады, себебі жазатын қазақ көп. Айдаладағы беларустар "Мы уже всё про казахов знаем" дейді. Автор орысша мәтінге қазақша сөз қыстырып қойса, анаулар "что значит куйрык май? " деп сұрап қояды😆

2. Қазақша жазатындар көп! Бетпе-бет қазақша сөйлейтін ортаңыз болмаса, тредске барыңыз. Бәрі сауатты жазады деп айта алмаймын, бірақ әлеуметтік желі арасында нағыз аутентик әңгіме сонда сияқты. Қазақтілді таргетке түсу үшін қазақша оқып, жаза беріңіз. Ұялсаңыз, жұрт құсап фейктен жазыңыз🫢

3. Дау-жанжал да көп. Мысалы, бір қазақ "Оренбург - казахская земля" деп жазса, оның астында шайқас басталады. Біреулер "мұндай әңгімені өз тілімізде ғана айтайық, оларға ештеңе дәлелдей алмайсың" дейді.

4. Демек, күнде әйтеуір біреу тіл мәселесін көтереді. Кейде орынды, кейде қыртқан әңгіме орынсыз болса да, мұндай талқылардың бар болуын жақсыға жоримын. Тіл туралы талқы бастау үшін Qazaq Birnärse болу шарт емес. Қарапайым адам күнделікті уайымын бөліссе, оған басқасы жауап жазып, екеуіне де ой келуі мүмкін.

Баяғы туитір, бүгінгі Х'те мұндай үрдіс болмаған еді. Бұл ненің белгісі?)

@qazaqlab