🔹शब्दसंपत्ती

🔹समानार्थी शब्द:

सूर्य - रवि, दिनकर, भास्कर, दिवाकर, आदित्य

पृथ्वी - वसुंधरा, भूगोल, धरती, अवनी, मेदिनी

पाणी - जल, नीर, तोय, अमृत, वारि

आकाश - गगन, नभ, अंतरीक्ष, व्योम, अम्बर

फूल - पुष्प, कुसुम, सुमन, पारिजात, मल्लिका

अधिक माहितीसाठी जॉईन करा @Marathi

आर्थिक मंदी म्हणजे एखाद्या देशाच्या अर्थव्यवस्थेतील उत्पादन, रोजगार, आणि गुंतवणुकीत सातत्याने घट होण्याची स्थिती. मंदी ओळखण्यासाठी सामान्यतः GDP (Gross Domestic Product) दोन सलग तिमाहींसाठी घटल्यास ती आर्थिक मंदी मानली जाते.

आर्थिक मंदीची कारणे:

मागणीमध्ये घट – लोकांच्या खर्च करण्याच्या क्षमतेत घट झाल्यास उत्पादन आणि विक्री कमी होते.
बँकिंग आणि वित्तीय संकट – कर्ज मिळणे कठीण झाल्यास उद्योग आणि ग्राहक दोघेही खर्च कमी करतात.

महागाई किंवा अपस्फीती – महागाईमुळे वस्तूंच्या किमती वाढतात, तर अपस्फीतीमुळे बाजारात पैसा फिरत नाही.

राजकीय किंवा जागतिक संकटे – युद्ध, साथीचे आजार, तेलाच्या किमतीतील चढ-उतार यांचा अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होतो.

शेअर बाजारातील घसरण – गुंतवणूकदारांचा आत्मविश्वास कमी झाल्यास बाजारातील भांडवल कमी होते.

आर्थिक मंदीचे परिणाम:
बेरोजगारी वाढते
उद्योगधंदे बंद पडतात
ग्राहकांचा खर्च कमी होतो
बँक आणि वित्तीय संस्थांवर दबाव वाढतो

यावर उपाय:
सरकारद्वारे प्रोत्साहनपर योजना जसे की करकपात आणि अनुदाने
बँकांकडून व्याजदर कमी करून कर्ज घेण्यास प्रोत्साहन
नवीन रोजगार निर्मिती करणाऱ्या योजना

@MPSCEconomics

जा.क्र. 121/2023 राज्यसेवा मुख्य परीक्षा 2023 - पदांचे पसंतीक्रमासंदर्भातील प्रसिध्दीपत्रक आयोगाच्या संकेतस्थळावर प्रसिध्द करण्यात आले आहे.
पसंतीक्रम सादर करण्याचा अंतिम दिनांक 18 मार्च 2025.

🔹कलम 14

भारतीय संविधानाचा कलम 14 (Article 14) हा समानतेच्या हक्कांशी (Right to Equality) संबंधित आहे. हा कलम भारतातील सर्व नागरिकांना कायद्याच्या दृष्टीने समानता आणि कायद्याच्या समान संरक्षणाची हमी देतो.

कलम 14 चे महत्त्वाचे मुद्दे:

समानतेचा अधिकार: भारतातील कोणत्याही व्यक्तीला (नागरिक असो वा परदेशी) कायद्याच्या आधी समान वागणूक दिली जाईल. कोणत्याही व्यक्तीला लिंग, जात, धर्म, वंश, जन्मस्थान इत्यादी आधारावर भेदभाव केला जाणार नाही.

कायद्याचे समान संरक्षण: देशातील प्रत्येक व्यक्तीस कायद्याचे समान संरक्षण मिळेल. याचा अर्थ असा की, जेव्हा एखादी व्यक्ती समान परिस्थितीत असेल, तेव्हा तिला समान कायद्याचे संरक्षण मिळायला हवे.

समानता आणि तर्कसंगत वर्गीकरण:
जरी कलम 14 सर्वांसाठी समानतेचा अधिकार देतो, तरीही तर्कसंगत वर्गीकरण (Reasonable Classification) अनुमत आहे. म्हणजे, काही विशिष्ट परिस्थितींमध्ये वेगवेगळ्या गटांसाठी भिन्न कायदे असू शकतात, पण ते तर्कसंगत आणि न्याय्य असले पाहिजेत.
यासाठी दोन अटी पूर्ण कराव्या लागतात:
समूहामध्ये समरसता असावी – म्हणजे, गटामध्ये असलेल्या लोकांमध्ये समान वैशिष्ट्ये असावी.
वर्गीकरणाचा उद्देश न्याय्य आणि तार्किक असावा – म्हणजे, त्यामागे वैध आणि न्याय्य कारण असावे.

कलम 14 अंतर्गत महत्त्वाचे न्यायालयीन निर्णय:

State of West Bengal v. Anwar Ali Sarkar (1952) – यात सांगितले गेले की, कोणत्याही कायद्याने किंवा धोरणाने अवैध भेदभाव निर्माण होऊ नये.

E.P. Royappa v. State of Tamil Nadu (1974) – यात सांगितले गेले की, समानता म्हणजे केवळ भेदभावाचा अभाव नव्हे, तर याद्वारे स्वेच्छाचारी निर्णयांना आळा बसला पाहिजे.

Maneka Gandhi v. Union of India (1978) – या प्रकरणात कलम 14 चे अधिक विस्तृत अर्थ लावण्यात आले आणि याला कलम 19 आणि कलम 21 सोबत वाचले पाहिजे, असे स्पष्ट करण्यात आले.

कलम 14 चा अपवाद:

कलम 14 सर्वसामान्य नियम सांगतो, परंतु काही विशिष्ट परिस्थितींमध्ये काही अपवाद देखील आहेत:

President आणि Governors यांना काही घटनात्मक विशेषाधिकार आहेत.

संसद आणि विधिमंडळ सदस्यांना विशिष्ट अधिकार आणि विशेष संरक्षण दिले जाते.

आरक्षण धोरणांमध्ये (SC, ST, OBC साठी) समानतेचा तत्त्व लवचिक पद्धतीने वापरला जातो.

निष्कर्ष:
कलम 14 हा भारतीय लोकशाहीचा एक आधारस्तंभ आहे. तो प्रत्येक व्यक्तीस कायद्याच्या आधी समानता देतो, पण त्याच वेळी तर्कसंगत वर्गीकरणाची संकल्पना देखील मान्य करतो, जेणेकरून सामाजिक न्याय व वास्तववादी व्यवस्थापन शक्य होईल.

जॉईन करा @MPSCPolity

🚨 Attention UPSC Aspirants! 🚨

Worried about the UPSC CSE 2025? Join SRIRAM’s IAS Test Series and get the expert guidance you need to succeed. We’ve been helping aspirants since 1985, and now it’s your turn!

Test Series Features:
✅ 16 Comprehensive Tests (GS & CSAT)
✅ All India Ranking & 1500+ Probable Questions
✅ Expert Guidance & Current Affairs Coverage
✅ Detailed Discussion following every test.
✅ Flexible Schedule (Online/Offline)
✅ Available in Hindi and English

Batch Starts: 16th March 2025
Price: ₹2999 (Inclusive of Taxes) (Limited Time Offer)
📍 Address: SRIRAM’s IAS, Chandrashobha Apartment, Near Modi Ganpati Mandir, Patrya Maruti Chowk, Narayan Peth, Pune

Don’t miss the chance to level up your preparation with the best in the field.

📞 Contact: 9689 000 979

♦️राज्यसेवा मुख्य परीक्षा 2024 साठी अर्ज प्रक्रियेची लिंक सुरु झाली आहे..

👉 अर्ज करण्यासाठी लिंक ➡️ Click here

👉  अर्ज करण्याचा अंतिम दिनांक - 03 एप्रिल 2025

महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग स्थापना दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा  💐